Σκαιόν το πλουτείν κ’ άλλο μηδέν ειδέναι.
Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός
μτφρ: Είναι φοβερό να πλουτίζεις και να μην ξέρεις τίποτε άλλο
(διασώζεται από τον Πλούταρχο)
– Η παγκοσμιοποίηση εξάλειψε την φτώχεια από τον πλανήτη;
– Όχι, φυσικά…
Ο κόσμος μας συνεχίζει να παραμένει δέσμιος της φτώχειας, της έλλειψης, της στενότητας, από την πρώτη στιγμή ύπαρξης του έως και σήμερα. Αλλά…
δρ Χάρης Βλάδος
Από το βιβλίο του
Σύμφωνα με την διατύπωση του Nathan Rosenberg και L.E Birdzell. Jr (1) : «Αν λάβουμε υπ’ όψη μας τη μακροπρόθεσμη άποψη της ανθρώπινης ιστορίας και κρίνουμε την οικονομική ζωή των προγόνων μας με τα σύγχρονα πρότυπα, θα δούμε ότι έχουμε να κάνουμε με την ιστορία μιας ανυπόφορης, σχεδόν, αθλιότητας». Και συνεχίζουν το ίδιο εύγλωττα: «Οι εποχές της δυστυχίας έχουν μυθοποιηθεί και, ακόμη, καταμετρούνται ως χρυσοί αιώνες ποιμενικής απλότητας. Δεν υπήρξαν τέτοιοι.»
Όχι, δεν υπήρξαν ποτέ…
Ποτέ δεν ζήσαμε στον πλανήτη μας τον παράδεισο της αφθονίας, όχι…
Αλλά για να είμαστε δίκαιοι, τα πράγματα δεν πάνε και τόσο άσχημα σε αυτό το πεδίο, ειδικά τα τελευταία χρόνια, τις τελευταίες δεκαετίες, τους τελευταίους αιώνες, όπως πολλοί λανθασμένα συνεχίζουν να πιστεύουν.
Είναι όλο και λιγότερο φτωχό, ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι του πλανήτη
Πολλά στατιστικά στοιχεία αποκαλύπτουν πως η σχεδόν μόνιμη επωδός πολλών λαύρων αντι-παγκοσμιοποιητών, πως η φτώχεια στον πλανήτη μας αυξάνεται ραγδαία την εποχή της παγκοσμιοποίησης, δεν έχει κανένα ίχνος αλήθειας. (Βλ. σχήμα)
Πραγματικό ΑΕΠ κατά κεφαλήν ανά τον κόσμο (με ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης)
|
Εντελώς αντίθετα από οποιονδήποτε τέτοιον αφορισμό, με βάση τα μακρόχρονα στατιστικά δεδομένα, καθίσταται σαφές πως από τις αρχές του καπιταλιστικού 19ου αιώνα ο κόσμος μας μπαίνει σε μια φάση πολύ γρήγορης οικονομικής μεγέθυνσης. Περνώντας, μάλιστα, στον 20ο αιώνα, και ειδικά μετά το 1950, όλες σχεδόν οι περιοχές του πλανήτη «απογειώθηκαν» σε όρους παραγόμενου πλούτου, με μόνη εξαίρεση την αφρικανική ήπειρο.
Και όχι μόνον αυτό. Πολλές περιοχές του πλανήτη φαίνεται, πλέον, να καταφέρνουν να μειώνουν δραστικά την «χρονική απόσταση» που τις χωρίζει από την πλούσια Β. Αμερική. (βλ. σχήμα)
Συνολικός πλούτος στις ΗΠΑ και σχετική θέση επιλεγμένων οικονομιών (σε τρις δολάρια, σταθερές τιμές)
 Πηγή δεδομένων και γραφήματος: James Davies, Rodrigo Lluberas and Anthony Shorrocks (2015), Credit Suisse Global Wealth Databook |
Ο πόλεμος απέναντι στην ακραία φτώχεια
Την ίδια στιγμή, και στο μέτωπο του αγώνα για την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας τα πράγματα δεν δείχνουν να πηγαίνουν και τόσο άσχημα. (βλ. σχήμα)
Ο αριθμός των ανθρώπων σε ακραία φτώχεια ανά περιοχή, 1981-2011 (τιμή 1,25$/ημέρα σε Διεθνή Δολάρια 2005)
 Πηγή δεδομένων: World Bank (Povcal)Πηγή γραφήματος –> ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «Poverty by world regions – in absolute numbers» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Βλάδος Χάρης, Χατζηνικολαόυ Δημοσθένης. |
Ειδικά μετά το 1995, στην εποχή ακμής της παγκοσμιοποίησης, ο αριθμός των ανθρώπων που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας φαίνεται πως μειώνεται δραστικά, τάση η οποία διατηρείται ως και σήμερα, παρά την τρέχουσα κρίση αναδιάρθρωσης της παγκοσμιοποίησης. (Βλ. σχήμα)
Αριθμός ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, παγκοσμίως (1820-2011), τιμή 1,25$/ημέρα σε Διεθνή Δολάρια 2005
 Πηγή δεδομένων: για τη χρονική περίοδο 1820-1992: Bourguignon και Morrisson (2002), Inequality among World Citizen, In The American Economic Review ∙ για 1981-2011: World Bank (PovcalNet)Πηγή γραφήματος –> ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «200 years of lifting the world out of poverty» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, 2016, Βλάδος Χάρης, Χατζηνικολαόυ Δημοσθένης. |
Και μάλιστα καθίσταται σαφές, μέσα από τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα, πως διαχρονικά η κατάσταση βελτιώνεται ιδιαιτέρως αισθητά. Όπως παρατηρούμε από το προηγούμενο διάγραμμα, όποιος γεννιόταν το 1900 είχε υπερβολικά υψηλές πιθανότητες να βιώσει την απόλυτη φτώχεια, το 1950 είχε πολύ λιγότερες από ό,τι το 1900, ενώ σήμερα πάρα πολύ λιγότερες…
Συνολικότερα και σε μακρόχρονη οπτική, ήδη από τις ρίζες της εποχής του καπιταλισμού, στις αρχές του 19ου αιώνα και μετά, ο απόλυτος αριθμός ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας μειώνεται δραστικά. Και αυτή η τάση συνεχίζεται αμείωτη, με όλο και γρηγορότερο ρυθμό (2)… (βλ σχήμα)
Απόλυτος αριθμός ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, παγκοσμίως (1820-2015), τιμή 1,25$/ημέρα σε Διεθνή Δολάρια 2005
 Πηγή δεδομένων: για τη χρονική περίοδο 1820-1992 Bourguignon και Morrisson (2002), Inequality among World Citizen, In The American Economic Review ∙ για 1981-2015: World Bank (PovcalNet)Πηγή γραφήματος –> ourworldindata.org: Δημιουργία από Max Roser, με άδεια CC BY-SA: πρωτότυπος τίτλος: «200 years of lifting the world out of poverty» μεταφρασμένο και επεξεργασμένο στα ελληνικά, Σεπτέμβριος 2016, Βλάδος Χάρης, Χατζηνικολαόυ Δημοσθένης. |
Και εδώ οφείλουμε να διακρίνουμε κι ένα αρκετά εντυπωσιακό επίτευγμα της σύγχρονης ανθρωπότητας κόντρα στην διαχρονική πληγή της ανθρώπινης φτώχειας: Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας παγκοσμίως έχει μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ από το 1990 έως το 2015, μόλις μέσα σε 25 χρόνια, την εποχή της ανάπτυξης της -για πολλούς «επάρατης»…- παγκοσμιοποίησης. (Βλ. σχήμα)
Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας παγκοσμίως έχει μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ από το 1990- 2015 (τιμή 1,25$/ημέρα σε Διεθνή Δολάρια 2005)
 Πηγή γραφήματος: United nations, The Millennium Development Goals Report 2015 |
(1) Nathan Rosenberg, L.E Birdzell. Jr, 1987, How the West Grew Rich: The Economic Transformation Of The Industrial World, Basic Books
(2) Συνολικότερα, η λογική ενός κατώτατου εγγυημένου εισοδήματος αποτελεί βασικό συστατικό ενός σύγχρονου φιλελεύθερου προγράμματος, παρότι αυτό το συχνότερο αποσιωπείται . Σύμφωνα με την θεμελιακή σχετική άποψη του νομπελίστα Milton Friedman : «Με αυτόν τον τρόπο, θα ήταν δυνατόν να θεσπιστεί ένα κατώφλι κάτω από το οποίο δεν θα μπορούσε να πέσει το καθαρό εισόδημα (το οποίο θα οριζόταν με τέτοιο τρόπο ώστε να συμπεριλαμβάνει και το επίδομα) κανενός ανθρώπου: στο απλό παράδειγμα, το κατώφλι αυτό θα ήταν τα 300 δολάρια κατ’ άτομο. Το ακριβές κατώφλι θα εξαρτιόταν από το τι θα μπορούσε να διαθέσει η κοινότητα.»
Πηγή: Milton Friedman, 1962, Capitalism and Freedom, University of Chicago Press
.gif)