“Τις τελευταίες μέρες γίνεται εκτενής αναφορά, τόσο στα ΜΜΕ όσο και στον ημερήσιο τύπο, για το bullying, λόγω του πρόσφατου χαμού του εικοσάχρονου νεαρού, πιθανής περίπτωσης bullycide. Δυστυχώς αμέσως μετά είχαμε και περιστατικό cyberbullying σε blog, όπου επενέβη η υπηρεσία Δίωξης Ηλεκτρονικού εγκλήματος.
Στο παρακάτω ιστόγραμμα που παρουσιάστηκε σε συνέδριο του προγράμματος cost στην Αμβέρσα, φαίνονται τα άρθρα τα σχετικά με το cyberbullying στον ημερήσιο τύπο οκτώ ευρωπαϊκών κρατών. Όσον αφορά την Έλλάδα το ποσοστό είναι μικρό, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση των πολιτών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού.
.jpg)
Από τα καλύτερα ιπποκρατικά συγγράμματα είναι το «Περί αέρων, υδάτων και τόπων» που εξετάζει τη σχέση του φυσικού περιβάλλοντος με τη ζωή του ανθρώπου. Στην περίπτωση μάλιστα που έχουμε να κάνουμε με παιδιά και εφήβους τόσο το φυσικό όσο και το κοινωνικό περιβάλλον τους θα πρέπει να εξετάζονται από τους γονείς, από τους γιατρούς και τους εκπαιδευτικούς.
Όταν το παιδί εντάσσεται στη μικρή κοινωνία του σχολείου έχει την ανάγκη να γίνει αποδεκτό και ενεργό μέλος της. Στο χώρο αυτό μπορεί να αντιμετωπίσει το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού ή bullying, όπως το συναντάμε στη διεθνή βιβλιογραφία. Χαρακτηριστικά στοιχεία αποτελούν η πρόθεση, η επανάληψη, (Olweus 1999) και η μειονεκτική θέση του θύματος σε σχέση με το θύτη (Smith et al). Συνήθως τα αγόρια είναι θύτες σωματικής βίας ενώ τα κορίτσια λεκτικής. Είναι αξιοσημείωτο ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των παιδιών εξομολογείται το πρόβλημα στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Συνήθως μιλούν σε κάποιο φίλο. Θύμα μπορεί να πέσει κάποιο παιδί μέσα στο κτίριο του σχολείου, στην αυλή, στη γειτονιά κ.λ.π..
H ποιό πρόσφατη μορφή είναι το cyberbullying, δηλαδή το bullying με τη χρήση των νέων τεχνολογιών για την επικοινωνία και την πληροφόρηση (ICTs).
Αν ασχοληθούμε συστηματικά με την ορολογία δύο είναι τα κριτήρια που διαχωρίζουν το κλασικό bullying από την επιθετικότητα: η επανάληψη και η άνιση κατανομή ισχύος ανάμεσα στο θύτη και το θύμα. Τί γίνεται όμως με το cyberbullying; Η έννοια της επανάληψης στον κυβερνοχώρο έχει διαφορετική υπόσταση. Ένα περιστατικό μπορεί να μετατραπεί σε χιονοστοιβάδα και να ξεφύγει από τα χέρια του δράστη εξαιτίας των δυνατοτητων της νέας τεχνολογίας. Π.χ. μια εικόνα που ανεβαίνει στο διαδίκτυο μπορεί να προωθηθεί αργότερα και από αυτούς που την έλαβαν, τους “μάρτυρες”, του αρχικού συμβάντος, οι οποίοι τώρα πια γίνονται οι ίδιοι δράστες. Όσον αφορά το δεύτερο, στο κλασικό bullying υπάρχει άμεση σχέση με τη σωματική υπεροχή του δράστη και τον αριθμό των δραστών (mobbing). Στο cyberbullying ο θύτης κρύβεται πίσω από την ανωνυμία και την καλή γνώση των νέων τεχνολογιών.
Το θύμα του κλασικού εκφοβισμού μπορούσε να βρει καταφύγιο στο σπίτι του, ενώ του ηλεκτρονικού όχι. Ένα παιδί που έχει υποστεί ηλεκτρονικό εκφοβισμό διστάζει να χρησιμοποιήσει τον Η/Υ ή γενικότερα τις ηλεκτρονικές συσκευές, αποφεύγει να συζητά για τον τρόπο με τον οποίο τον χρησιμοποιεί και δείχνει εξαιρετικά ανήσυχο όταν παίρνει κάποιο ηλεκτρονικό μήνυμα. Παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο, δεν αισθάνεται καλά, έχει πονοκεφάλους, απομακρύνεται από τους φίλους του και τους δικούς του ανθρώπους, γίνεται έντονα αντικοινωνικό, παρουσιάζει ακόμα και τάσεις αυτοκτονίας. Συνήθως παρουσιάζει και μείωση της απόδοσής του στο σχολείο. Δεν έρχονται ο θύτης με το θύμα πρόσωπο με πρόσωπο, οπότε ο ένας να μπορεί να δει τον άλλον και τις αντιδράσεις του, αλλά είναι συνήθως ανώνυμο, απρόσωπο. Έχει μεγαλύτερο σύνολο αποδεκτών από ότι το bullying, ακόμη και από ένα μόνο δράστη.
Στην Ελλάδα το ποσοστό των παιδιών που παραδέχτηκαν ότι υπήρξαν θύματα ήταν αρκετά μεγάλο, ενώ το ποσοστό όσων γνώριζαν κάποιο φίλο τους που υπήρξε θύμα ήταν πάνω από 40%. Και σ’ αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι υπάρχει μια άλλη κατηγορία παιδιών που είναι μάρτυρες σε περιστατικά βίας, τα οποία ή απλώς παρακολουθούν, ή σιωπούν ή συμπράττουν και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής (witness, bystander, reinforcer).
Στην αντιμετώπιση του bullying πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί τόσο το θύμα όσο και ο θύτης είναι παιδιά. Στο χώρο του σχολείου όμως θύματα μπορεί να είναι και εκπαιδευτικοί. Γενικότερα θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για bullying στους χώρους εργασίας, γνωστό ως working place bullying. Στο second life όπου οι νέοι δεν εμφανίζονται με τα προφίλ τους, αλλά με τα avatars ο όρος που χρησιμοποιείται για το cyberbullying είναι griefing.
Στην περίπτωση που κάποιο παιδί υπήρξε θύμα, κουβεντιάζουμε μαζί του για την εμπειρία του, καταγράφουμε προσεκτικά ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πόσες φορές συνέβη, πού και τι ακριβώς συνέβη, και το διαβεβαιώνουμε ότι έκανε καλά που μας εκμυστηρεύτηκε το περιστατικό. Δεν το ενθαρρύνουμε σε καμιά περίπτωση να εκδικηθεί και τονίζουμε ότι δεν φταίει αυτό για το συμβάν. Όταν ο γονέας του θύματος αναφέρει το περιστατικό στο δάσκαλο, θα πρέπει να είναι ήρεμος και να έχει κατά νου ότι μπορεί να μη το γνωρίζει καθόλου ή να έχει ακούσει αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις γι’ αυτό.
Στην Ελλάδα εν όψει της προοπτικής του νέου e-school, κρίνεται απαραίτητη η ενημέρωση για το πρόβλημα και τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης που εφαρμόζονται στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Έχει ορισθεί από το Υπουργείο Παιδείας και μέρα κατά της σχολικής βίας με την ευκαιρία της οποίας πραγματοποιούνται εκδηλώσεις στα σχολεία, καθώς και παρατηρητήριο για την ενδοσχολική βία.
Με τη συνεργασία Ε.Ε. και ΙΚΥ-Τμήμα Προγραμμάτων Ευρωπαϊκής Ένωσης στα πλαίσια του προγράμματος GRUNDTVIG 2010-2012 lifelong learning programs-partners πραγματοποιήσαμε τη δράση με τίτλο «Μπορώ Δράση Επιμόρφωσης Γονέων για τον κυβερνοεκφοβισμό», για Έλληνες γονείς και γονείς από χώρες της Ε.Ε. που δεν έχουν μητρική γλώσσα την Αγγλική που είναι η γλώσσα του διαδικτύου.”
Αναφορές
1.“Λευκή Βίβλος”, Πρακτικά του 25ου Πανελληνίου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας, Ιθάκη 2013
2.“Cyberbullying through the new media”, findings from an international network, Edited by Peter K. Smith and Georges Steffgen, Psychology Press 2013.
Της Βασιλικής Γκουντσίδου *** | Ανιχνεύσεις*** Φυσικός-Ραδιοηλεκτρολόγος,
*** Μέλος της Διοικούσας επιτροπής του ευρωπαϊκού προγράμματος cost για το cyberbullying και του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρίας Κοινωνικής Παιδιατρικής και Προαγωγής της Υγείας του Παραρτήματος της Θεσσαλονίκης
