“O πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων και ο βασιλιάς των πάντων και μερικούς τους έκανε θεούς, άλλους ανθρώπους· μερικούς τους έκανε δούλους, άλλους ελεύθερους.”
Ηράκλειτος, αποσπ. 53 [i]
“Σε κάποια βράχια μιας όμορφης παραλίας της Ιωνίας, δυόμισι χιλιάδες χρόνια πριν, περίπου, ένας νεαρός πρίγκιπας, ο Ηράκλειτος, κοιτούσε με το σκοτεινό [1] του βλέμμα την αγριεμένη θάλασσα και συλλογιζόταν, πιθανότατα, σιωπηλός.
Κατανοούσε ολοκληρωμένα, πρώτος αυτός, πως τίποτα γύρω μας δεν είναι σταθερό, τίποτα ακίνητο, τίποτα ειρηνικό και τελειωμένο. Τίποτα στατικό και αμετάλλακτο. Ήξερε πως όλα αλλάζουν και εξελίσσονται, μέσα από την σύγκρουση, την εναντίωση και τον αέναο πόλεμο.
Αιώνες πέρασαν και περνούν, μέσα στην ανεξίτηλα βίαιη ανθρώπινη περιπέτεια. Συγκρουόμενοι στρατοί, έθνη, εκκλησίες, ανθρώπινες ομάδες και φάλαγγες, αντικρουόμενες νοήσεις, αντιτιθέμενες αξίες, ανταγωνιζόμενες ιδέες και σχέδια, σκληροί αγώνες, ήρωες και θύματα, νικητές και ηττημένοι.
Παντού γύρω μας και πίσω από όλα, σε όλα τα επίπεδα σε όλες τις διαστάσεις, πάντα, η αλλαγή και ο πόλεμος. Αυτός και τα αποτελέσματα του.
Μα γιατί; Δεν μπορούμε να αποφεύγουμε την βία και την ανατροπή; Δεν πρέπει να επιδεικνύουμε απάθεια και εγκαρτέρηση;
Σύμφωνα με την άποψη ενός ακόμα πασίγνωστου, και επαρκώς παρεξηγημένου στοχαστή, του Niccolò Machiavelli [2] , όχι:
«… δεν πρέπει ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο, γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των αντιπάλων του».[ii]
Μα τι είναι, τελικά, ο πόλεμος; Ποια η φύση του και το βαθύτερο νόημα του;
Ο Karl von Klausewitz [3] στις αρχές του 19ου αιώνα επιχείρησε να δώσει την δικιά του απάντηση. Ακριβής απάντηση, σχεδόν κυνική μα και ιδιαιτέρως ουσιώδης, είναι η αλήθεια:
«Ο πόλεμος, επομένως, είναι μια πράξη βίας, προορισμένη στο να καταναγκάσει τον αντίπαλο να εκτελέσει την θέληση μας.
Για την αντιμετώπιση της βίας, η βία οπλίζεται μ’ επινοήσεις των τεχνών και των επιστημών.
Συνοδεύεται από φαύλες περιστολές, μόλις άξιες ν’ αναφερθούν, κι επιβάλλεται υπό το όνομα νόμων του ανθρώπινου δικαίου, οι οποίοι όμως, στα πράγματα, δεν μειώνουν τη δύναμη της.»[4]
Να εκτελέσει ο αντίπαλος την θέληση μας, λοιπόν. Με όποιον τρόπο. Αυτός είναι ο σκοπός του πολέμου.
Και τι μπορεί να σημαίνουν εδώ, άραγε, οι επινοήσεις των τεχνών και των επιστημών;
Δεν θέλει, κατά βάθος, πολύ σκέψη για να το κατανοήσουμε. Όπλα, κάθε είδους, όλο και πιο αποτελεσματικά. Μέθοδοι, κάθε επιπέδου, όλο και πιο εξελιγμένες. Συστήματα όλο και πιο έξυπνα, περίτεχνα και αποδοτικά. Και νόμος και ανθρώπινο δίκαιο. Κανόνες που οφείλεις να σεβαστείς και να αξιοποιήσεις, να συνδιαμορφώσεις αλλά και να αλλάξεις , όταν και όσο μπορείς.
Όλα μαζί, ένα: Όπλα, μέθοδοι, συστήματα και κανόνες. Αυτό είναι και η αληθινή καρδιά της ίδιας της Στρατηγικής, σε κάθε επίπεδο, σε κάθε τομέα, σε κάθε εποχή.
Και σε αυτόν τον προσανατολισμό, μπορούμε να πούμε πως Στρατηγική είναι ο συνολικός τρόπος που επιλέγεις ως φορέας δράσης να αξιοποιήσεις αποτελεσματικά τα όπλα, τις μεθόδους, τα συστήματα και τους κανόνες σου για να πετύχεις τον στόχο σου, μέσα σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, ώστε να «διασώσεις την θέληση σου», να επιβιώσεις και να αναπτυχθείς.
Όλα αυτά, λοιπόν, ως ένα οργανικό και προσαρμοστικό σύνολο είναι αυτά που θα σου ανοίξουν τον δρόμο προς την νίκη: Ή αυτά που θα σε γλυτώσουν από τις ποινές της ήττας, καλύτερα. Αυτά, τελικά, θα σε βοηθήσουν να διατηρήσεις την ελευθερία σου και να μην καταλήξεις δούλος, όπως και αν ορίσεις την έννοια της δουλείας, κυριολεκτικά ή μεταφορικά.
Και, τελικά, αυτές είναι και οι βασικές διαστάσεις που οφείλεις να διαχειριστείς, να ελέγξεις και να αξιοποιήσεις ως «οδηγός» (εκ του ρήματος -άγω) κάθε «στρατού», παντού και πάντα:
Αν επιθυμείς, φυσικά, να ονομάζεσαι επάξια στρατηγός…»….
Απόσπασμα απο το βιβλίο: “Στρατηγική μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε συνθήκες κρίσης”
