Thessallloniki: Χάρης Βλάδος : Αδυσώπητα προς τα μπροστά…

Ο J.S. SCHUMPETER (1883-1950), διατύπωσε μια διεισδυτική θεώρηση της δυναμικής της καπιταλιστικής ανάπτυξης που βρίσκεται σε άμεση αντίθεση με τις νεοκλασικού τύπου «ισορροπιστικές» απλουστεύσεις και η οποία έμεινε -πολύ κακώς- σχετικώς υπο-αξιοποιημένη έως πρόσφατα, σε θεωρητικό επίπεδο.

“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”

Συγκεκριμένα, ορίζει την οικονομική ανάπτυξη ως εξής: «Ανάπτυξη με την δική μας έννοια είναι ένα ξέχωρο φαινόμενο εντελώς ξένο από αυτό που μπορεί να παρατηρηθεί στην κυκλοφοριακή ροή ή στην τάση προς την ισορροπία. Είναι μια αυθόρμητη και διακοπτόμενη μεταβολή στα κανάλια ροής, διατάραξη της ισορροπίας η οποία αλλάζει μόνιμα και εκτοπίζει την κατάσταση ισορροπίας που υπήρχε προηγούμενα. Η θεωρία μας της ανάπτυξης δεν είναι τίποτα άλλο παρά η διαπραγμάτευση αυτού του φαινομένου και της διαδικασίας που το συνοδεύει.» [i]

Εκτιμά, συγκεκριμένα, πως παρότι η οικονομία έχει την τάση να οδηγείται, σε κάποιες περιόδους, προς την ισορροπία με βάση την προσαρμογή της αγοράς στις υφιστάμενες συνθήκες αυτή η ομαλή πορεία δεν είναι η ανάπτυξη: η ανάπτυξη συντελείται πάντοτε μέσα από επαναστατικές αλλαγές. Τεράστια σημασία στην οπτική του έχουν αυτές οι «επαναστατικές αλλαγές». Οι επαναστατικές αλλαγές, συγκεκριμένα, εκτιμά πως δημιουργούνται από την εμφάνιση νέων συνδυασμών.Για αυτόν οι πραγματικές επαναστάσεις είναι οι επιχειρηματικές καινοτομίες:

Η εμφάνιση νέων προϊόντων ή η βελτίωση των υφισταμένων
Η εφαρμογή νέων μεθόδων παραγωγής και εμπορίας
Το άνοιγμα νέων αγορών
Η απόκτηση νέων πηγών προσφοράς πρώτων υλών ή ημικατεργασμένων προϊόντων
Η αναδιοργάνωση ενός κλάδου και η δημιουργία μιας μονοπωλιακής θέσης.

Τελικώς, συνοψίζει ως εξής: «Θα ορίσουμε την καινοτομία ως την δημιουργία μιας νέας συνάρτησης παραγωγής» αφήνοντας στο περιθώριο κάθε ψευδαίσθηση συμβατικού «νεοκλασικού ισορροπισμού».

Τεράστια σημασία στην ανάλυση του έχει η συνολική κατανόηση της διαδικασία της προόδου. Σημειώνει, συγκεκριμένα: «Σε κάθε ιστορική περίοδο είναι εύκολο να εντοπίσουμε την απαρχή της διαδικασίας και να την συνδέσουμε με κάποιον παραγωγικό κλάδο και μέσα στον κλάδο αυτό με κάποια επιχείρηση, από την οποία η αναταραχή διαχέεται σε ολόκληρο το σύστημα.» Και το εξηγεί με σαφήνεια: «…Θυμίζω στον αναγνώστη ότι βασικό συστατικό στοιχείο της οικονομικής μεταβολής, εξέλιξης ή «προόδου» είναι η βιομηχανική επέκταση που προκύπτει και διαμορφώνεται αυτόματα από τη γενική ανάπτυξη της κοινωνίας, στα πλαίσια της οποίας οι σημαντικότερες αμιγώς οικονομικές δυνάμεις είναι η αύξηση του πληθυσμού και της αποταμίευσης, οι επιθυμίες και οι δυνατότητες εξελίσσονται, και η βιομηχανία ανταποκρίνεται μέσω της επέκτασης, αυτή δε η επέκταση, η οποία συνοδεύεται αυτομάτως από αυξημένη εξειδίκευση και βελτιωμένες υποδομές, ερμηνεύει τα υπόλοιπα, καθώς μεταβάλλει συνεχώς και ουσιωδώς τα ίδια της τα δεδομένα… Αυτό γίνεται καλύτερα αντιληπτό αν διασπάσουμε το συνολικό φαινόμενο της ανάπτυξης του βιομηχανικού τομέα στην επέκταση των επιμέρους κλάδων που τον συνθέτουν»[ii]

“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”

Και σε αυτήν την διαδικασία της προόδου κομβικός είναι ο ρόλος του επιχειρηματία. Επιχειρηματίας είναι το άτομο που αναλαμβάνει το ρίσκο της υλοποίησης των καινοτομιών.

Ο πραγματικός επιχειρηματίας στα μάτια του δεν είναι ένας τυπικός γραφειοκράτης. ούτε ένας συνηθισμένος διεκπεραιωτής καθημερινών προβλημάτων. Ούτε εφευρέτης. Ούτε, κατ’ ανάγκην, κεφαλαιοκράτη ή ακόμα, αναγκαστικά, ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης…

Είναι, όμως, σίγουρα ηγέτης. Καλύπτει ότι χρειάζεται για να κάνει πραγματικότητα την επιχειρηματική του πρωτοβουλία.. Διαθέτει πρωτοβουλία, κύρος, προβλεπτικότητα, δημιουργικότητα και σίγουρα κουράγιο…

Δεν λαμβάνει, απλώς, «λογικές» αποφάσεις αλλά αναλαμβάνει κίνδυνους και, συχνά, οδηγείται σε πολλαπλές υπερβάσεις των κατεστημένων «αληθειών» της αγοράς. Το κίνητρο του κέρδους γι’ αυτόν δεν σημαίνει αποκλειστικά την αύξηση των καταναλωτικών του δυνατοτήτων: «Πρώτα απ’ όλα έχει το όνειρο και την θέληση της ίδρυσης ενός ιδιωτικού βασιλείου και συνήθως, αν και όχι απαραίτητα, μιας δυναστείας» σημειώνει απολύτως εύγλωττα. Το όραμα του πραγματικού επιχειρηματία βρίσκεται πάνω από τον απλό πλουτισμό…

Η έννοια- κλειδί στην θεωρητική οπτική του είναι η στενή σύνδεση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Το εξηγεί με διαύγεια: «…Όπως, ανέφερα προηγουμένως, η επιτυχημένη καινοτομία είναι μια ιδιαίτερη διαδικασία. Δεν είναι ένας διανοητικός άθλος, αλλά ένα επίτευγμα της θέλησης. Πρόκειται για ιδιαίτερη περίπτωση του κοινωνικού φαινομένου της άσκησης ηγεσίας. Η δυσκολία της καινοτομίας έγκειται στην αντίδραση και την αβεβαιότητα που συνεπάγεται μια πράξη χωρίς προηγούμενο, γι’ αυτό και είναι ανοικτή, αλλά και έχει απήχηση μόνον σε έναν ξεχωριστό τύπο ανθρώπου, ο οποίος σπανίζει… Η χαρακτηριστική λειτουργία του επιχειρηματία είναι να ξεπερνά τις δυσκολίες που συνεπάγεται η εισαγωγή νέων πρακτικών στην οικονομία… Αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε για το αντικείμενο αυτού του κεφαλαίου είναι ο ασυνεχής χαρακτήρας της διαδικασίας ανάπτυξης καινοτομιών, ο οποίος δεν μπορεί να περιγραφεί με βάση μια θεωρία ισορροπίας…»

“ Για Μια Νέα Οικονομική και Βιομηχανική Πολιτική ”

Με αυτό το σκεπτικό καταλήγει στην εξαιρετικής σημασίας για την σύγχρονη οικονομική επιστήμη έννοια της «δημιουργικής καταστροφής». Δημιουργική καταστροφή έχουμε, λοιπόν, όπου συντελείται η προοδευτική καταστροφή και κατεδάφιση των ξεπερασμένων τεχνολογιών, των γερασμένων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας και των καθησυχασμένων επιχειρήσεων που παρακμάζουν και πεθαίνουν και, συγχρόνως, η ανάδυση νέων τεχνολογιών, καινούργιων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας και καινοτόμων επιχειρήσεων. Και έτσι το νέο ριζώνει πάντοτε πάνω στο παλιό και, μάλιστα, σαν να τρέφεται στη «βρεφική» του ηλικία από το ίδιο το «πτώμα» του παλαιού… [iii]

Και με απλά λόγια: Μην περιμένετε ποτέ την ανάδυση του «νέου» πριν τον οριστικό ενταφιασμό του «παλαιού».

Έτσι προχωρά και εξελίσσεται η ζωή και στην Οικονομία…

Αδυσώπητα προς τα μπροστά…

[i] J.S. SCHUMPETER (1936): The Theory of Economic Development, HARVARD UNIVERSITY PRESS
[ii] J. SCHUMPETER (1928): “The Instability of Capitalism”, Economic Journal, t. 38(151),p.361-386
[iii] Βλέπε, επ’ αυτού συγκεκριμένα, τα εξόχως ενδιαφέροντα: SCHUMPETER J. (1934), The Theory of Economic Development, Cambridge, MA, Harvard University Press και SCHUMPETER J. (1942), Capitalism, socialism and democracy, New York, Harper.