“Μάλλον, όχι και τόσο. Τελευταία φορά που το τσεκάραμε, μια φρεσκοσχηματισμένη κυβέρνηση είχε καταλήξει σε συμφωνία με τους πιστωτές και η χώρα βρισκόταν στο δρόμο προς την ανάκαμψη, ή τουλάχιστον τη σταθερότητα.
BloombergView:
Το Grexit είναι ακόμη στο τραπέζι
5 ωρολογιακές βόμβες για την Ελλάδα
Οι ημέρες που πέρασα στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα, συνομιλώντας με επενδυτές, επικεφαλής επιχειρήσεων και αξιωματούχους της κυβέρνησης μού έδωσαν να καταλάβω ότι οι πιθανότητες για ένα μοιραίο στραβοπάτημα παραμένουν υψηλές.
Παρότι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας πήρε την έγκριση της Βουλής για τον προϋπολογισμό του 2016 -οριακά, με 153 «ναι», 145 «όχι» και δύο αποχές- οι μελλοντικές προκλήσεις κάνουν τα προηγούμενα μαγικά του κόλπα (όπως το ότι αγνόησε το αποτέλεσμα του δικού του δημοψηφίσματος) να φαίνονται παιχνιδάκι.
Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει την πώληση κρατικών περιουσιακών στοιχείων, τη μεταρρύθμιση των μισθών του δημόσιου τομέα, τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων» και την «επισκευή» του ασφαλιστικού συστήματος. Κάθε ένα από αυτά θα μπορούσε να αποδειχθεί δύσπεπτο για το ελληνικό κοινοβούλιο και να αναζωπυρώσει την κρίση. H προσπάθεια να πειστούν οι αξιωματούχοι να υλοποιήσουν αυτές τις μεταρρυθμίσεις σε συγκεκριμένες ημερομηνίες είναι σαν εξάσκηση στη ματαιότητα. Ιδού λοιπόν πέντε ωρολογιακές βόμβες που έχει μπροστά της η Ελλάδα τις ερχόμενες εβδομάδες.
1) Μη εξυπηρετούμενα δάνεια
Το ποσοστό των ελληνικών δανείων που βρίσκονται σε καθυστέρηση, συμπεριλαμβανομένων των στεγαστικών, καταναλωτικών και επιχειρηματικών δανείων, ξεπερνά το 48% του συνόλου, σύμφωνα με έκθεση του Οκτωβρίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Δεν προκαλεί έκπληξη που οι ελληνικές τραπεζικές μετοχές έχουν χάσει το 95% της αξίας τους φέτος.
Η κυβέρνηση σχεδιάζει να εισάγει νομοθεσία που θα επιτρέψει στις τράπεζες να αναθέσουν τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους και να δημιουργήσουν μια δομή έτσι ώστε να μπορούν να τα πουλήσουν ομαδοποιημένα σε τρίτους. «Υπάρχουν πολλά ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια που επισκέπτονται την Ελλάδα», μου είπε ο Αριστείδης Ξενόφος, διευθύνων σύμβουλος του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. «Αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει κάποια κρυμμένη αξία στα βιβλία των μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών.»
Αυτό ακούγεται πολλά υποσχόμενο, αν και δεν είναι σαφές εάν οι νόμοι πρέπει να έχουν τεθεί σε ισχύ μέχρι τα μέσα αυτού του μήνα (όπως φαίνεται να θέλουν οι πιστωτές), ή αν αρκούν συγκεκριμένες προτάσεις (σύμφωνα με Έλληνες αξιωματούχους). Όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στην αντιπολίτευση, ήταν κατηγορηματικά αντίθετος με τη μεταφορά των δανείων στα λεγόμενα «αρπακτικά funds», κάτι που γεννά την απορία εάν τώρα θα κάνει πίσω. Επιπλέον, παρότι οι τράπεζες δεν θα μπορούν να πωλούν στεγαστικά δάνεια για την πρώτη κατοικία, είναι πιθανό να υπάρξει μια θύελλα διαμαρτυριών στην προοπτική να υπάρξει ένα τρίτο μέρος που θα κάνει δύσκολη τη ζωή των ιδιοκτητών ακινήτων για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
2) Μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού
Όλοι συμφωνούν ότι με την ανεργία στην Ελλάδα να ξεπερνά κατά μέσο όρο το 25% φέτος, το υφιστάμενο συνταξιοδοτικό σύστημα δεν είναι βιώσιμο. Δεν υπάρχουν αρκετά άτομα να συνεισφέρουν και ένα ποσοστό ανεργίας που μένει πάνω από το 20% για περισσότερα από τέσσερα χρόνια κινδυνεύει να δημιουργήσει μια κατώτερη τάξη που ποτέ δεν συνέβαλε και ποτέ δεν θα πληροί τις προϋποθέσεις. Πολλά νοικοκυριά εξαρτώνται σήμερα από το εισόδημα ενός μόνο μέλους της οικογένειας για τα προς το ζην.
Υπουργός της ελληνικής κυβέρνησης μου είπε ότι αντί να μειωθούν τα επιδόματα, η προτεινόμενη λύση είναι να ζητηθεί από τους εργαζόμενους και εργοδότες να αυξήσουν τις εισφορές τους. Παραδέχθηκε ότι υπάρχει ήδη μεγάλο πρόβλημα με τους εργοδότες που δεν ασφαλίζουν τους εργαζομένους και τους πληρώνουν με «μαύρα».
Παρ “όλα αυτά, λέει ότι η κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη να μειώσει τις συντάξεις και κινδυνεύει να υποδαυλίσει την πολιτική αστάθεια.
Ο υπουργός επέμεινε πως οι όροι του τελευταίου προγράμματος στήριξης προβλέπουν εξοικονόμηση ίση με το 1% του ΑΕΠ χωρίς απαίτηση για αναμόρφωση του συστήματος. Αυτό δεν δείχνει να βρίσκεται στο πνεύμα του τι είναι αναγκαίο, άσχετα αν τεχνικά ακολουθεί το γράμμα της συμφωνίας.
3) Ιδιωτικοποιήσεις
Τον Ιούλιο, η κυβέρνηση υποσχέθηκε ένα ευρείας κλίμακας πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων με στόχο έσοδα 50 δισ. ευρώ. Μέχρι στιγμής, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις προόδου, αν και αξιωματούχοι επιμένουν ότι οι συμφωνίες για την πώληση λιμένων και περιφερειακών αεροδρομίων είναι στα πρόθυρα της ολοκλήρωσης.
Ο Γιώργος Χουλιαράκης, αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών, λέει ότι η κυβέρνηση θα καταρτίσει ένα «λεπτομερές σχέδιο δράσης» για τις πωλήσεις των κρατικών περιουσιακών στοιχείων έως τα μέσα αυτού του μήνα, αλλά ότι οι όροι απαγορεύουν αυτό που αποκάλεσε «αναγκαστικές πωλήσεις». Δυστυχώς, δεδομένης της κατάστασης της ελληνικής οικονομίας, κάθε πώληση περιουσιακού στοιχείου θα συνιστά στην ουσία ξεπούλημα.
Επιπλέον, ο κ. Χουλιαράκης πρότεινε ένα μοντέλο που θα καθορίζει την αξία των κρατικών περιουσιακών στοιχείων στην υποθετική περίπτωση που η οικονομία δεν βρισκόταν σε δίνη. Αυτό δεν είναι ρεαλιστικό υπό τις σημερινές συνθήκες. Εάν η κυβέρνηση δεν μειώσει τις προσδοκίες της, ο ρυθμός των ιδιωτικοποιήσεων θα συνεχίσει να απογοητεύει τους πιστωτές.
4) Κεφαλαιακοί έλεγχοι και τράπεζες
Ένας Αμερικανός που συνάντησα στην Αθήνα την περασμένη εβδομάδα αστειευόταν για το πόσες μετοχές ελληνικών τραπεζών μπορεί να αγοράσει με τα λεφτά που δίνει για ένα εισιτήριο για το μετρό της Νέας Υόρκης. Αλλά αν είσαι Έλληνας φορολογούμενος, δεν είναι αστείο. Τα χρήματα που έβαλε η κυβέρνηση στις τράπεζες έχουν ουσιαστικά αφανιστεί.
Στο αποκορύφωμά τους, το Σεπτέμβριο του 2009, οι καταθέσεις των ελληνικών τραπεζών άγγιζαν τα 240 δισ. ευρώ. Από όταν ξέσπασε η κρίση, σχεδόν τα μισά από τα χρήματα αυτά εξήλθαν του χρηματοπιστωτικού συστήματος, μπαίνοντας είτε σε στρώματα είτε σε λογαριασμούς στο εξωτερικό. Εάν δεν επιστρέψει μέρος των καταθέσεων, το τραπεζικό σύστημα θα παραμένει διασπασμένο και εύθραυστο.
Η κυβέρνηση ολοκλήρωσε μόλις τον τρίτο γύρο ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Οι αξιωματούχοι ελπίζουν ότι δεν θα απαιτηθούν επιπλέον κεφάλαια, αλλά κανένας από αυτούς που συνάντησα δεν ακουγόταν πολύ σίγουρος. Με τα capital controls να είναι έτοιμα να αρθούν, οι καταθέτες θα ψηφίσουν με τα ευρώ τους αν είναι πρόθυμοι να εμπιστευθούν το εγχώριο χρηματοοικονομικό σύστημα.
5) Ελάφρυνση χρέους
Τα καλά νέα είναι ότι οι Έλληνες αξιωματούχοι είναι ρεαλιστές ως προς το τι είναι εφικτό στο μέτωπο ελάφρυνσης του χρέους. Η όχι και τόσο καλή είδηση είναι ότι θα εξακολουθούν να θέλουν να επιστρέψουν από τις Βρυξέλλες με κάτι που να μπορούν να πουλήσουν στους ψηφοφόρους τους. Αντί να πιέσει για διαγραφή ενός μέρους της ονομαστικής αξίας του χρέους -για ένα «κούρεμα» στη γλώσσα της αγοράς- η ελληνική κυβέρνηση είναι πιθανό να αποδεχθεί την παράταση της διάρκειας αποπληρωμής του αρχικού κεφαλαίου, αν και ζητά επίσης και μείωση των επιτοκίων. (Έλληνας υπουργός ανέφερε ακόμη και ότι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κάνει κακό στην Ελλάδα με την εμμονή του για «κούρεμα»)
Υπό την προϋπόθεση ότι επιτυγχάνεται πρόοδος στα κόκκινα δάνεια, τις αποκρατικοποιήσεις και το ασφαλιστικό, οι πιστωτές της Ελλάδα θα πρέπει να κάνουν παραχώρηση. Αν όμως ξεσπάσουν νέες εντάσεις μεταξύ της χώρας και των πιστωτών της, τότε ίσως η κυβέρνηση χρειαστεί να αποδεχθεί πως η περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους δεν θα αποτελεί επιλογή -και με κάποιο τρόπο να πείσει το ήδη απογοητευμένο εκλογικό σώμα της να αποδεχτεί την αποτυχία.
Για τους περισσότερους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ο κίνδυνος μιας νέας ελληνικής κρίσης είναι ψηλά στη λίστα των «γνωστών αγνώστων» για το 2016. Μπορεί, βέβαια, όλα να είναι μια χαρά.
Το σίγουρο είναι πως οι Έλληνες αξιωματούχοι έριξαν μια ματιά στην άβυσσο και αποφάσισαν ότι προτιμούν τους περιορισμούς που ενέχει η ιδιότητα του μέλους ευρώ.
Αλλά με τόσα πολλά μέτρα που πρέπει να εφαρμοστούν σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, είναι νωρίς ακόμη να αποσύρουμε το «Grexit» από το τραπέζι.”
