Υπάρχουν πολλοί λόγοι, μεταξύ άλλων και η δημοσιοποίηση τον Οκτώβριο των αποτελεσμάτων της συνολικής αξιολόγησης των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ, για τους οποίους οι τράπεζες προτίμησαν ενδεχομένως να αναβάλουν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα έως τον Δεκέμβριο. Πάντως, το ύψος των κεφαλαίων που αντλήθηκαν τον Σεπτέμβριο βρίσκεται εντός των ορίων που αναμέναμε με βάση τη συμπεριφορά των τραπεζών σε προηγούμενα προγράμματα.
2. Τα επίπεδα των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Κύπρο είναι από τα υψηλότερα στη ζώνη του ευρώ. Επιπλέον, ο δανεισμός προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις περιλαμβάνει υψηλότερη στάθμιση κινδύνου και συνεπώς κεφαλαιακή επιβάρυνση. Με ποιον τρόπο οι τράπεζες θα συμβάλουν στην ανάπτυξη όταν οι χορηγήσεις δανείων είναι ελάχιστες;
Η δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην Κύπρο είναι από τις υψηλότερες στη ζώνη του ευρώ. Το κόστος του κινδύνου παραμένει αυξημένο παρά την κάποια πρόσφατη βελτίωση. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η απομόχλευση αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο. Ωστόσο, οι τράπεζες θα πρέπει να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους παρέχονται για χορηγήσεις δανείων και να στηρίξουν τους βιώσιμους δανειολήπτες. Η συνολική αξιολόγηση επιβεβαίωσε ότι, συνολικά, τα κεφάλαια που διαθέτει ο τραπεζικός τομέας είναι επαρκή και ότι οι περιορισμοί στη χορήγηση δανείων που συνδέονται με την κατάσταση των τραπεζών υποχωρούν σταδιακά τόσο στην Κύπρο όσο και στις υπόλοιπες χώρες της ζώνης του ευρώ.
3. Έχοντας αναλάβει την εποπτεία των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ, μπορεί η ΕΚΤ να εξαλείψει οριστικά τον κίνδυνο εκδήλωσης χρηματοπιστωτικής κρίσης στο μέλλον;
Η ανάληψη από την ΕΚΤ της αρμοδιότητας εποπτείας των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ την περασμένη Τρίτη αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα προς την ευρωπαϊκή οικονομική και χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση, ίσως το σημαντικότερο μετά την εισαγωγή του ευρώ. Πλέον, η κυριαρχία ασκείται μεν από κοινού αλλά ταυτόχρονα είναι ενισχυμένη: για παράδειγμα, ο εκπρόσωπος της Κύπρου στο Εποπτικό Συμβούλιο της ΕΚΤ θα έχει λόγο σε ό,τι αφορά την εποπτεία των μεγάλων τραπεζών στη ζώνη του ευρώ. Τα εποπτικά πρότυπα θα εναρμονιστούν, καθώς η άσκηση τραπεζικής εποπτείας από την ΕΚΤ θα στηρίζεται στις βέλτιστες πρακτικές από όλες τις συμμετέχουσες χώρες, και η ΕΚΤ θα χρησιμοποιήσει τα στοιχεία που προέκυψαν στο πλαίσιο της συνολικής αξιολόγησης προκειμένου να βελτιώσει την εποπτεία της και να προαγάγει τη σύγκλιση. Εξάλλου, ο Ενιαίος Μηχανισμός Εξυγίανσης και η οδηγία για την ανάκαμψη και την εξυγίανση τραπεζών, με τους νέους κανόνες της για την αντιμετώπιση τραπεζικών κρίσεων οι οποίοι θα τεθούν σε ισχύ το 2016, θα υποχρεώσουν τους μετόχους και τους επενδυτές των τραπεζών να επιδεικνύουν μεγαλύτερη σύνεση και θα παρέχουν καλύτερη προστασία στους Ευρωπαίους φορολογουμένους από τυχόν πλημμελή συμπεριφορά των τραπεζών. Επομένως, ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψουμε μελλοντικές κρίσεις είναι να διασφαλίσουμε ότι διαχειριζόμαστε συνετά τις οικονομίες μας και ότι δεν επιτρέπουμε την ανάπτυξη χρηματοπιστωτικών ανισορροπιών, όπως δυστυχώς συνέβη πριν από την κρίση.
4. Η μεγαλύτερη πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν σήμερα οι κυπριακές τράπεζες είναι πώς θα διαχειριστούν και θα λύσουν το ακανθώδες και πολύ ευαίσθητο θέμα της εξυπηρέτησης των δανείων.
Η κυπριακή οικονομία χρειάζεται έναν ευρύθμως λειτουργούντα τραπεζικό τομέα, ο οποίος θα συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν το ζήτημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων αντιμετωπιστεί δυναμικά. Για να γίνει αυτό πρέπει να τροποποιηθεί το πλαίσιο παροχής κινήτρων ούτως ώστε οι δανειολήπτες και οι δανειστές να έχουν κοινό συμφέρον για την εξεύρεση ρεαλιστικών λύσεων όσον αφορά την αποπληρωμή των οφειλών. Τα στοιχεία μάς δείχνουν ότι αυτό δεν συμβαίνει. Αντιθέτως, τα επίπεδα των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξακολουθούν να αυξάνονται. Η μεταρρύθμιση της διαδικασίας εκποιήσεων αποτελεί μέρος αυτής της τροποποίησης. Από αυτή την άποψη, εκφράζω την ικανοποίησή μου για την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου σχετικά με την αντισυνταγματικότητα των τεσσάρων νομοσχεδίων που ψήφισε η Κυπριακή Βουλή για τις εκποιήσεις. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων εντός του τραπεζικού συστήματος, παρέχοντας έτσι νέα περιθώρια ευελιξίας στις τράπεζες για τη χορήγηση δανείων σε κερδοφόρα επενδυτικά σχέδια που στηρίζουν την ανάκαμψη.
5. Το πρόγραμμα της Κύπρου μέχρι τώρα πήγαινε καλά. Ωστόσο όταν οι πολιτικές αποφάσεις αγγίζουν το κομμάτι των νομοθετικών μεταρρυθμίσεων, σε τομείς όπως οι εκποιήσεις ή οι ιδιωτικοποιήσεις, παρουσιάζονται καθυστερήσεις εν μέσω αντιδράσεων.
Οι προσπάθειες των κυπριακών αρχών και η προσήλωσή τους στους στόχους του προγράμματος είναι αξιέπαινες. Τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν επώδυνα και είχαν μεγάλο βραχυπρόθεσμο κόστος για την οικονομία και την κυπριακή κοινωνία. Όμως έχουν αρχίσει να αποδίδουν. Έχουν συμβάλει στη σταθεροποίηση της οικονομίας και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των διεθνών επενδυτών. Η υλοποίηση θεσμικών και νομοθετικών μεταρρυθμίσεων είναι θεμελιώδης για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Αυτό συνεπάγεται δύσκολες συζητήσεις σε πολιτικό επίπεδο στην Κύπρο, όπως άλλωστε θα συνέβαινε και σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Οι συζητήσεις αυτές είναι όμως απαραίτητες, καθώς σκοπός είναι να αλλάξει το επιχειρηματικό υπόδειγμα της κυπριακής οικονομίας. Και φυσικά γίνονται στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
6. Υπάρχει έλλειψη κοινού μετώπου κατά την άσκηση πολιτικής στην ευρωζώνη αν ληφθεί υπόψη ότι η ΕΚΤ, θέλοντας να προχωρήσει, εάν χρειαστεί, σε περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, κάλεσε τις κυβερνήσεις που έχουν τα σχετικά περιθώρια να χαλαρώσουν τις δημοσιονομικές πολιτικές τους, ενώ αντιθέτως, η Γερμανία τάχθηκε κατά μιας αμερικανικού τύπου ποσοτικής χαλάρωσης και ζήτησε τη συνέχιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας;
Αν ληφθούν υπόψη οι πιο πρόσφατοι δείκτες, διατρέχουμε τον κίνδυνο να μετριαστεί η δυναμική της ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ μέσω μιας διαδικασίας αυτοεκπληρούμενων προσδοκιών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόλις αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις της για την ανάπτυξη. Είναι αναγκαίο να αναληφθεί δυναμική και συντονισμένη δράση σε τρία μέτωπα: νομισματική, δημοσιονομική και διαρθρωτική πολιτική. Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, η ΕΚΤ εκπληρώνει τον δικό της ρόλο: έχουμε προβεί σε σημαντική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής μας λαμβάνοντας διάφορα νέα μέτρα, όπως το αρνητικό επιτόκιο για τη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων και μια δέσμη μέτρων για τη χαλάρωση των πιστωτικών συνθηκών, στα οποία περιλαμβάνεται η παροχή στοχευμένης χρηματοδότησης για τη στήριξη του δανεισμού προς την οικονομία, καθώς και προγράμματα αγοράς τίτλων του ιδιωτικού τομέα που θα διαρκέσουν τουλάχιστον δύο χρόνια. Σε συνδυασμό με τη σειρά στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης που θα διενεργηθούν έως τον Ιούνιο του 2016, αυτές οι αγορές τίτλων θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στον ισολογισμό μας, ο οποίος αναμένεται να επανέλθει στο μέγεθος που είχε στις αρχές του 2012.
Από την πλευρά της δημοσιονομικής πολιτικής, όλες οι χώρες της ζώνης του ευρώ έχουν περιθώρια να καταστήσουν τη δημοσιονομική προσαρμογή ευνοϊκότερη προς την ανάπτυξη, μειώνοντας τις μη παραγωγικές δαπάνες. Ορισμένες χώρες διαθέτουν περιορισμένη δημοσιονομική ευελιξία την οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να ενισχύσουν το μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό τους. Οι περισσότερες όμως δεν την έχουν και συνεπώς δεν πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο την αξιοπιστία του κοινού μας δημοσιονομικού πλαισίου.
Τέλος, όλες οι χώρες πρέπει να αναλάβουν κοινή δράση για τη βελτίωση της παραγωγικότητας των οικονομιών της ζώνης του ευρώ, η οποία υστερεί σε σχέση με τις ΗΠΑ. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με τη δημιουργία ενός επιχειρηματικού κλίματος που ευνοεί τις ιδιωτικές επενδύσεις και την κατανομή των πόρων σε ανταγωνιστικά τμήματα της αγοράς. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία μπορεί να διαδραματίσει και το πακέτο επενδύσεων που προτείνει η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το οποίο ελπίζω πραγματικά ότι θα εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατά την προσεχή σύνοδο του Δεκεμβρίου.
7. Με τα επιτόκια μηδενισμένα, δεν έχουν μείνει άλλα εργαλεία που θα διευκόλυναν τις χώρες να τρέξουν ταχύτερα τις οικονομίες τους. Ποια είναι η πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι κυβερνήσεις για να δοθεί ώθηση στις οικονομίες;
Η ΕΚΤ δεσμεύεται να λάβει και άλλα μέτρα εφόσον υπάρχει ενδεχόμενο διατήρησης του πληθωρισμού σε πολύ χαμηλά επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών είναι η εντολή που μας έχει δοθεί από τους λαούς της Ευρώπης και σκοπεύουμε να την εκπληρώσουμε. Η νομισματική πολιτική δεν μπορεί όμως να στηρίξει την ανάπτυξη κατά τρόπο διαρκή. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με τον κατάλληλο συνδυασμό μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων. Και μάλιστα πρόκειται για θέμα άμεσης προτεραιότητας.
8. Πώς σχολιάζετε το πρόσφατο συμβάν με τη Διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου;
Δεν επιθυμώ να κάνω κάποιο ιδιαίτερο σχόλιο. Θα ήθελα μόνο να πω ότι η κυρία Γιωρκάτζη είναι ευυπόληπτο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ και έχει εργαστεί σκληρά για την ευημερία της Κύπρου. Διάβασα τις δηλώσεις στις οποίες προέβη ο κυβερνητικός εκπρόσωπος τη Δευτέρα και με ικανοποίηση διαπιστώνω ότι δεν υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ της Διοικήτριας και της Κυβέρνησης και ότι το θέμα υποχωρεί.
