«Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που βρήκαμε ένα τέτοιο καταπληκτικό τάφο, ένα απίθανο ταφικό συγκρότημα», δήλωσε η επικεφαλής της ανασκαφής κ. Περιστέρη, μετά την ενημέρωση των ΜΜΕ στο Μουσείο της Αμφίπολης αναφορικά με την συνέχιση των ανασκαφών και την πλήρη αποκάλυψη του εντυπωσιακού ψηφιδωτού με την "Αρπαγή της Περσεφόνης".
Η αρχαιολόγος ανέφερε «είμαστε ακόμα πιο περήφανοι που βρήκαμε αυτό το μοναδικό στο είδος του ψηφιδωτό», το οποίο όπως χαρακτηριστικά είπε «είναι έργο μεγάλου καλλιτέχνη». Επιπλέον εμφανίστηκε σίγουρη πως ο τάφος χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ., προσθέτωντας πως «σίγουρα αυτός είναι ένας τάφος κάποιας πολύ σημαντικής προσωπικότητας».
Με την σειρά της η γ.γ του ΥΠΠΟΑ, Λίνα Μενδώνη, ανέφερε ότι η αποκάλυψη του ψηφιδωτού αποτελεί μια εντυπωσιακή σύνθεση. «Αυτό καθιστά το μνημείο εξαιρετικά σημαντικό».
Εντυπωσιακή η Περσεφόνη στην αναπαράσταση της αρπαγής
Νωρίτερα δόθηκαν στη δημοσιότητα νέες φωτογραφίες από την αποκάλυψη ολόκληρου του εντυπωσιακού ψηφιδωτού από το ταφικό μνημείο του λόφου Καστά στην Αμφίπολη, στο οποίο πλέον αποκαλύπτεται μια εντυπωσιακή γυναικεία μορφή δίπλα από τον γενειοφόρο δαφνοστεφανωμένο άνδρα.
Συμφωνα με την σημερινή ενημέρωση πρόκειται για την τρίτη μορφή του ψηφιδωτού και επιβεβαιώνεται ότι πρόκειται για την "Αρπαγή της Περσεφόνης" και συνεπώς γενειοφόρος άνδρας είναι ο Πλούτωνας, ο οποίος -εκτός από το στεφάνι- φοράει και κόκκινο ιμάτιο και την οδηγεί στον Κάτω Κόσμο, παρουσία του ψυχοπομπού Ερμή.
Το ψηφιδωτό έχει μέγεθος 4,5μΧ3 και η γυναικεία νεανική μορφή, με κόκκινους ανεμίζοντες βοστρύχους, φοράει λευκό χιτώνα που συγκρατείται με κόκκινη λεπτή ταινία στο ύψους του στήθους. Όπως φαίνεται στις νέες φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα, φέρει κόσμημα στον καρπό του αριστερού της χεριού.
Επιπλέον έγινε γνωστό ότι έχει ήδη ολοκληρωθεί η αφαίρεση των επιχώσεων και των μπαζών από την ανασκαφή Λαζαρίδη στη δυτική πλευρά και συνεχίζονται οι εργασίες πίσω και ανατολικά από τη θόλο.
Η επιστημονική ομάδα είναι εντυπωσιασμένη από την "εκπληκτική" παράσταση όχι μόνον για τον χρωματικό της πλούτο, αλλά και για την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου.
Στην παράσταση του ψηφιδωτού παρουσιάζεται και η τρίτη διάσταση, ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ψυχοπομπού και της Περσεφόνης.
Είναι φανερό ότι η παράσταση παραπέμπει και στην αντίστοιχη της αρπαγής της Περσεφόνης, στον λεγόμενο Τάφο της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Όμως επισημαίνεται ότι η παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, στις Αιγές είναι τοιχογραφία. Εδώ, για πρώτη φορά, απαντάται σε βοτσαλωτό ψηφιδωτό, σε ταφικό μνημείο.
Εργασίες για την προστασία του ψηφιδωτού
Με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού δαπέδου δόθηκε η δυνατότητα και για την τελική υποστύλωση του επιστυλίου των Καρυατίδων. Επιπλέον έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες προστασίας του ψηφιδωτού οι οποίες συνίστανται:
α. Επικάλυψη με φύλλα φελιζόλ
β. Και πάνω από αυτά ξύλινη επένδυση
Σε ύψος 40 εκ. πάνω από την ξύλινη επένδυση θα μπει το δάπεδο πρόσβασης για τον τέταρτο χώρο, το οποίο θα στηριχτεί στην τρίτη σειρά αντιστήριξης.
Με την τομή που έγινε στο κατεστραμμένο τμήμα του ψηφιδωτού διαπιστώθηκαν οι συνθήκες έδρασης του δαπέδου που είναι οι εξής: Κονίαμα 8-10 εκατοστών ως υπόβαση του ψηφιδωτού, πιο κάτω έχουμε στρώση από κροκάλες πάχους 10-12 εκατοστά, οι οποίες εδράζονται στο φυσικό έδαφος, υπό μορφή σκληρής αργιλώδους άμμου.
Στον τέταρτο χώρο ήτοι στον τρίτο θάλαμο, έχει ολοκληρωθεί η υποστύλωση. Δεν προχώρησαν οι ανασκαφικές εργασίες, επειδή η ομάδα ασχολήθηκε με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού.
Ποια ήταν η Περσεφόνη - Ο μύθος της αρπαγής
Η Περσεφόνη στη μυθολογία ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας. Πατέρας της ήταν ο Ζεύς και συζυγός της ο Άδης. Μαζί του γέννησε τον Ζαγρέα, τον Ευβουλέα και τον Σαβάζιο. Ο Άδης την πήρε στον κάτω κόσμο για την ομορφιά της. Η Θεά Δήμητρα όμως τη ζήτησε πίσω. Ο Άδης συμφώνησε να ανεβαίνει η Περσεφόνη έξι μήνες στον πάνω κόσμο και να κατεβαίνει τους επόμενους έξι στον κάτω.
Έτσι τους μήνες που η Περσεφόνη είναι στον πάνω κόσμο η Θεά Δήμητρα χαιρόταν και υπήρχε καλοκαιρία, ενώ τους άλλους κακοκαιρία.
Ο μύθος της αρπαγής προέρχεται από την ιδέα ότι ο Άδης αρπάζει τις ψυχές των νεκρών σαν την λεία του, και μετά τις μεταφέρει στο βασίλειό του. Η ιδέα εμφανίζεται αμυδρά στον ’Ομηρο, αλλά είναι έντονη και στις Ελληνικές λαϊκές παραδόσεις.
Tα σενάρια για τον τέταρτο θάλαμο της Αμφίπολης
Ο τάφος της Αμφίπολης είναι πιθανό να μην έχει τον πολυαναμενόμενο τέταρτο θάλαμο κι αυτό τεκμαίρεται από το γεγονός ότι δεν προκύπτει μέχρι στιγμής θύρα στο έκκεντρο άνοιγμα του τρίτου θαλάμου.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», παρά το γεγονός ότι αρκετοί υπέθεταν ότι ενδεχομένως οι αρχαιολόγοι να έρχονταν αντιμέτωποι με όχι έναν, αλλά πολλούς χώρους στην υπόγεια συνέχεια του οικοδομήματος, το σενάριο φαίνεται πως απομακρύνεται μετά την αφαίρεση κι άλλων χωμάτων αφήνοντας πολλά ερωτηματικά για την χρήση του μνημείου και την ταυτότητα του νεκρού.
Η ανασκαφική ομάδα θεωρεί πως έχουμε το μεγαλύτερο σωζόμενο υπόσκαφο μνημείο που σώζει όλα του τα στοιχεία (τοίχους, καμάρα). Τα περισσότερα άλλωστε αυτής της περιόδου είναι ερειπωμένα.
Πάντως κανείς δεν αμφισβητεί τη σημασία που έχουν και τα μέχρι στιγμής ευρήματα όπως οι ολόσωμες Σφίγγες, οι Καρυάτιδες και το περίτεχνο ψηφιδωτό που ανταγωνίζεται σε ποιότητα και ομορφιά τα ψηφιδωτά της Πέλλας.
Η αρχαιολόγος ανέφερε «είμαστε ακόμα πιο περήφανοι που βρήκαμε αυτό το μοναδικό στο είδος του ψηφιδωτό», το οποίο όπως χαρακτηριστικά είπε «είναι έργο μεγάλου καλλιτέχνη». Επιπλέον εμφανίστηκε σίγουρη πως ο τάφος χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ., προσθέτωντας πως «σίγουρα αυτός είναι ένας τάφος κάποιας πολύ σημαντικής προσωπικότητας».
Με την σειρά της η γ.γ του ΥΠΠΟΑ, Λίνα Μενδώνη, ανέφερε ότι η αποκάλυψη του ψηφιδωτού αποτελεί μια εντυπωσιακή σύνθεση. «Αυτό καθιστά το μνημείο εξαιρετικά σημαντικό».
Εντυπωσιακή η Περσεφόνη στην αναπαράσταση της αρπαγής
Νωρίτερα δόθηκαν στη δημοσιότητα νέες φωτογραφίες από την αποκάλυψη ολόκληρου του εντυπωσιακού ψηφιδωτού από το ταφικό μνημείο του λόφου Καστά στην Αμφίπολη, στο οποίο πλέον αποκαλύπτεται μια εντυπωσιακή γυναικεία μορφή δίπλα από τον γενειοφόρο δαφνοστεφανωμένο άνδρα.
Συμφωνα με την σημερινή ενημέρωση πρόκειται για την τρίτη μορφή του ψηφιδωτού και επιβεβαιώνεται ότι πρόκειται για την "Αρπαγή της Περσεφόνης" και συνεπώς γενειοφόρος άνδρας είναι ο Πλούτωνας, ο οποίος -εκτός από το στεφάνι- φοράει και κόκκινο ιμάτιο και την οδηγεί στον Κάτω Κόσμο, παρουσία του ψυχοπομπού Ερμή.
Το ψηφιδωτό έχει μέγεθος 4,5μΧ3 και η γυναικεία νεανική μορφή, με κόκκινους ανεμίζοντες βοστρύχους, φοράει λευκό χιτώνα που συγκρατείται με κόκκινη λεπτή ταινία στο ύψους του στήθους. Όπως φαίνεται στις νέες φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα, φέρει κόσμημα στον καρπό του αριστερού της χεριού.
Επιπλέον έγινε γνωστό ότι έχει ήδη ολοκληρωθεί η αφαίρεση των επιχώσεων και των μπαζών από την ανασκαφή Λαζαρίδη στη δυτική πλευρά και συνεχίζονται οι εργασίες πίσω και ανατολικά από τη θόλο.
Η επιστημονική ομάδα είναι εντυπωσιασμένη από την "εκπληκτική" παράσταση όχι μόνον για τον χρωματικό της πλούτο, αλλά και για την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου.
Στην παράσταση του ψηφιδωτού παρουσιάζεται και η τρίτη διάσταση, ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ψυχοπομπού και της Περσεφόνης.
Είναι φανερό ότι η παράσταση παραπέμπει και στην αντίστοιχη της αρπαγής της Περσεφόνης, στον λεγόμενο Τάφο της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Όμως επισημαίνεται ότι η παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, στις Αιγές είναι τοιχογραφία. Εδώ, για πρώτη φορά, απαντάται σε βοτσαλωτό ψηφιδωτό, σε ταφικό μνημείο.
Εργασίες για την προστασία του ψηφιδωτού
Με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού δαπέδου δόθηκε η δυνατότητα και για την τελική υποστύλωση του επιστυλίου των Καρυατίδων. Επιπλέον έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες προστασίας του ψηφιδωτού οι οποίες συνίστανται:
α. Επικάλυψη με φύλλα φελιζόλ
β. Και πάνω από αυτά ξύλινη επένδυση
Σε ύψος 40 εκ. πάνω από την ξύλινη επένδυση θα μπει το δάπεδο πρόσβασης για τον τέταρτο χώρο, το οποίο θα στηριχτεί στην τρίτη σειρά αντιστήριξης.
Με την τομή που έγινε στο κατεστραμμένο τμήμα του ψηφιδωτού διαπιστώθηκαν οι συνθήκες έδρασης του δαπέδου που είναι οι εξής: Κονίαμα 8-10 εκατοστών ως υπόβαση του ψηφιδωτού, πιο κάτω έχουμε στρώση από κροκάλες πάχους 10-12 εκατοστά, οι οποίες εδράζονται στο φυσικό έδαφος, υπό μορφή σκληρής αργιλώδους άμμου.
Στον τέταρτο χώρο ήτοι στον τρίτο θάλαμο, έχει ολοκληρωθεί η υποστύλωση. Δεν προχώρησαν οι ανασκαφικές εργασίες, επειδή η ομάδα ασχολήθηκε με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού.
Ποια ήταν η Περσεφόνη - Ο μύθος της αρπαγής
Η Περσεφόνη στη μυθολογία ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας. Πατέρας της ήταν ο Ζεύς και συζυγός της ο Άδης. Μαζί του γέννησε τον Ζαγρέα, τον Ευβουλέα και τον Σαβάζιο. Ο Άδης την πήρε στον κάτω κόσμο για την ομορφιά της. Η Θεά Δήμητρα όμως τη ζήτησε πίσω. Ο Άδης συμφώνησε να ανεβαίνει η Περσεφόνη έξι μήνες στον πάνω κόσμο και να κατεβαίνει τους επόμενους έξι στον κάτω.
Έτσι τους μήνες που η Περσεφόνη είναι στον πάνω κόσμο η Θεά Δήμητρα χαιρόταν και υπήρχε καλοκαιρία, ενώ τους άλλους κακοκαιρία.
Ο μύθος της αρπαγής προέρχεται από την ιδέα ότι ο Άδης αρπάζει τις ψυχές των νεκρών σαν την λεία του, και μετά τις μεταφέρει στο βασίλειό του. Η ιδέα εμφανίζεται αμυδρά στον ’Ομηρο, αλλά είναι έντονη και στις Ελληνικές λαϊκές παραδόσεις.
Tα σενάρια για τον τέταρτο θάλαμο της Αμφίπολης
Ο τάφος της Αμφίπολης είναι πιθανό να μην έχει τον πολυαναμενόμενο τέταρτο θάλαμο κι αυτό τεκμαίρεται από το γεγονός ότι δεν προκύπτει μέχρι στιγμής θύρα στο έκκεντρο άνοιγμα του τρίτου θαλάμου.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», παρά το γεγονός ότι αρκετοί υπέθεταν ότι ενδεχομένως οι αρχαιολόγοι να έρχονταν αντιμέτωποι με όχι έναν, αλλά πολλούς χώρους στην υπόγεια συνέχεια του οικοδομήματος, το σενάριο φαίνεται πως απομακρύνεται μετά την αφαίρεση κι άλλων χωμάτων αφήνοντας πολλά ερωτηματικά για την χρήση του μνημείου και την ταυτότητα του νεκρού.
Η ανασκαφική ομάδα θεωρεί πως έχουμε το μεγαλύτερο σωζόμενο υπόσκαφο μνημείο που σώζει όλα του τα στοιχεία (τοίχους, καμάρα). Τα περισσότερα άλλωστε αυτής της περιόδου είναι ερειπωμένα.
Πάντως κανείς δεν αμφισβητεί τη σημασία που έχουν και τα μέχρι στιγμής ευρήματα όπως οι ολόσωμες Σφίγγες, οι Καρυάτιδες και το περίτεχνο ψηφιδωτό που ανταγωνίζεται σε ποιότητα και ομορφιά τα ψηφιδωτά της Πέλλας.