Ένα από τα ποιο ενδιαφέροντα και κρίσιμα ερωτήματα, στην οπτική μου, στην συνολική θεματική της ανάλυσης των κοινωνικοοικονομικών σχηματισμών, κάθε μεγέθους και εμβέλειας, είναι το τι σημαίνει, στην πραγματικότητα, «νέο» και καινοτομία.
«Νέο» στην αντίληψη μου είναι αυτό που γεννά η καινοτομία. Κάθε είδους «νέο», σε κάθε επίπεδο, σε κάθε λειτουργία, σε κάθε χώρο εφαρμογής. Και καινοτομία δεν είναι τίποτα άλλο, στο βάθος , από την εφαρμογή νέων τρόπων λύσης, σε παλιότερα ή νέα προβλήματα: Τρόπων πιο αποτελεσματικών, πιο αποδοτικών και πιο «κερδοφόρων», με την ευρεία έννοια του κέρδους.
Ακόμα βαθύτερα η έννοια της τρέχουσας παγκόσμιας κρίσης και της καινοτομίας είναι ουσιωδώς συμφυείς και αδιαίρετες: Είναι στην πραγματικότητα οι δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Η κρίση υφίσταται, τρέφεται και αναπαράγεται από την απουσία της αποτελεσματικής καινοτομίας και η αποτελεσματική καινοτομία είναι η μόνη επαρκής διέξοδος για το δομικό και μακρόπνοο ξεπέρασμα της ίδιας της κρίσης.
Το γέννημα της καινοτομίας, λοιπόν, αυτό το «νέο» κάθε μορφής και εμβέλειας, είναι το απαραίτητο «όπλο» τελικά που θανατώνει το «παλαιό καθεστώς» και μας απαλλάσσει οριστικά από τους σπασμούς και τις οδύνες της «επιθανάτιας αγωνίας» του· δηλαδή, από την ίδια την κρίση. Και είναι αλήθεια πως αυτό το «νέο», μέσα στην πορεία της παγκόσμιας ιστορίας, συχνά δείχνει να καθυστερεί πολύ και η εποχή των άκαρπων αποπειρών υπέρβασης του παρελθόντος όπως και των ατελέσφορων ενδιάμεσων «τερατογεννέσεων» να τραβά απογοητευτικά σε μάκρος.[1]
Αλλά πως αυτό το «νέο» έρχεται, τελικά; Ως δια μαγείας; Ως αποτέλεσμα μιας, απροσπέλαστης στην ανθρώπινη παρέμβαση, «ευτυχούς συγκυρίας»; Ως ο «από μηχανής θεός»;
Μακάρι να ήταν έτσι, αλλά δεν είναι. Η καινοτομία, φαίνεται πως είναι και αυτή, απλώς, ο «καρπός ενός δέντρου»· του «δέντρου» της διαχείρισης της αλλαγής. Της μεθόδου που επιλέγουμε, δηλαδή, λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά και έλλογα, στο να αντιλαμβανόμαστε δυναμικά, να αντλούμε, να συνδυάζουμε, να κατευθύνουμε, να συντονίζουμε και να ελέγχουμε, σε κάθε επίπεδο της οργανωμένης ζωής μας, τους πόρους και τις δυνάμεις μας, με σκοπό να ανταπεξερχόμαστε στις μεταβαλλόμενες απαιτήσεις του συνολικού περιβάλλοντος μας.
Με απλή διατύπωση, η διαχείριση της αλλαγής είναι το οργανικό σύνολο των σκέψεων και των δράσεων μας, των μηχανισμών και των μεθοδολογιών που αναπτύσσουμε εξελικτικά, λιγότερο ή περισσότερο ενσυνείδητα, οργανωμένα και συστηματικά και το οποίο μας επιτρέπει –ή δεν μας επιτρέπει, τελικώς– να προσαρμοζόμαστε αποτελεσματικά στην αέναη ροή της αλλαγής. Και όταν αυτή η ροή της αλλαγής γίνεται εκρηκτική και ανατρεπτική –στην κρίση, δηλαδή– αυτή η ικανότητα μας είναι η αναγκαία και απαραίτητη βάση που μας επιτρέπει –ή όχι– την αποτελεσματική καινοτομία. Άρα, χωρίς αποτελεσματική διαχείριση αλλαγής, η καινοτομία αργεί και αναβάλλεται, οι προσπάθειες υπέρβασης του «παλαιού» πελαγοδρομούν, οι αστοχίες και οι ανεπάρκειες αναπαράγονται και η κρίση διαιωνίζεται…
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, η διαχείριση της αλλαγής δεν είναι συνδεδεμένη μονάχα με την σφαίρα της καινοτομίας αλλά είναι πάντοτε στενά δεμένη και με την ίδια την δυναμική της κρίσης. Η κρίση είναι αυτή που προσδιορίζει τις ειδικές απαιτήσεις της υπέρβασης της και θέτει τα συγκεκριμένα όρια των δυνατοτήτων αλλά και τον πήχη της επιτυχίας σε όλους τους μηχανισμούς διαχείρισης της αλλαγής, σε όλους τους «παίχτες», σε όλες τις εποχές.
Η λύση δεν θα «πέσει από το ουρανό»,
μόνοι μας οφείλουμε να την χτίσουμε…
[1] Σύμφωνα με την διάσημη διατύπωση του Αντόνιο Γκράμσι: «Ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος κόσμος πασχίζει να γεννηθεί. Τώρα είναι η εποχή των τεράτων»· Gramsci, A. (1971) Selections from the Prison Notebooks of Antonio Gramsci· επεξεργασμένο και μεταφρασμένο από Quintin Hoare και Geoffrey Nowell Smith, International Publishers.
