“Πολλοί μαθητές και συνεργάτες μου, μέσα στην ήδη πολυετή περίοδο που διδάσκω στρατηγική και βοηθώ επιχειρήσεις στην χάραξη της πορείας τους ως σύμβουλος, έχουν κατά καιρούς παραξενευτεί με την τόσο «επιθετική» εισαγωγή που τους επιφυλάσσω, όσον αφορά την κατανόηση των ζητημάτων μας. Απορούν:
“Πόλεμος; Όλα πόλεμος; Και μόνη διέξοδος για την αποφυγή της ήττας, η στρατηγική; Γιατί; Δεν μπορούμε να ζούμε χωρίς σύγκρουση και πάλη;”
Αγαπητοί μου, απαντώ, δυστυχώς, όχι. Δεν μπορούμε. Τουλάχιστον, σε αυτόν τον κόσμο. Από την στιγμή που γεννηθήκαμε μέσα σε έναν κόσμο στενότητας, μέσα σε ένα οικονομικό κόσμο, όσο και να το θέλουμε, δεν το μπορούμε. Και κάθε περίοδος φαινομενικής «ειρήνης» είναι, απλά, μια περίοδος σιωπηλού και επωαζόμενου πολέμου. Κάθε ισορροπία προσωρινή, κάθε ηρεμία εύθραυστη και ανατρεπόμενη.
Κάθε ατομικός ή κοινωνικός οργανισμός – στρατός, οικογένεια, κράτος ή επιχείρηση… – επιβιώνει πάντα εξελισσόμενος μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο εξωτερικό περιβάλλον και έρχεται, συνεχώς, αντιμέτωπος με την βασική και ακατάλυτη αρχή της οικονομικής στενότητας. Τίποτα δεν είναι άφθονο στην ζωή μας και στον κόσμο μας– με μόνη εξαίρεση, ίσως, την ανθρώπινη ανοησία, αν ακολουθήσουμε σε αυτό την θεωρούμενη ως «γραμμή σκέψης» του Albert Einstein .
Γεννηθήκαμε και ζούμε, όλοι μας κι από πάντα, μέσα σε ένα κόσμο στενότητας, λοιπόν. Και στενότητα είναι, ακριβώς, η κατάσταση η οποία επικρατεί όταν οι διαθέσιμοι πόροι δεν επαρκούν για να καλύψουν όλες τις ανάγκες μας. Αυτό το πρόβλημά μας είναι διαρκές και, τουλάχιστον έως σήμερα, σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, σε όλες τις ιστορικές εποχές, ανυπέρβλητο: Περιορισμένοι πόροι έναντι ενός, συνήθως, αυξανόμενου όγκου αναγκών.
Η έλλειψη, λοιπόν, γεννά την Οικονομία, η Οικονομία γεννά την σύγκρουση και τον πόλεμο κάθε είδους, κι αυτά, με την σειρά τους, την ανάγκη για την στρατηγική…
Στην στενότητα, στην έλλειψη λοιπόν, βρίσκεται και η πραγματική ρίζα του Οικονομικού και Στρατηγικού κόσμου μας, σε όλες του τις εκφάνσεις. Η προαιώνια διάσταση μεταξύ του «θέλω» και του «μπορώ»: Η διαρκής και θεμελιώδης απόσταση που χωρίζει τον χώρο των αναγκών μας από αυτόν που περιλαμβάνει τα μέσα για την ικανοποίηση τους (τα αγαθά), τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ουσιαστικά, η ίδια η κεντρική σε όλες τις πλευρές της ζωής μας έννοια της Οικονομίας, συνολικά, εδώ έχει την βαθύτερη ρίζα της. Τα πραγματικά θεμέλια της Οικονομίας δεν βρίσκονται, όπως πολλοί νομίζουν, στις συναλλαγές, στις αγορές, στο χρήμα, στις επιχειρήσεις ή στις τράπεζες… Όλα αυτά είναι απλά παράγωγοι θεσμοί, μηχανισμοί και μεθοδεύσεις που ανέπτυξε ο άνθρωπος και η κοινωνία του προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν την προαιώνια βία που προέρχεται από την ίδια την έλλειψη. Στην στενότητα, λοιπόν, στην έλλειψη βρίσκεται η πηγή της βίας, κάθε πολέμου και της στρατηγικής, κάθε είδους, όπως θα εξετάσουμε στην πορεία αυτού του βιβλίου.
Συγκεκριμένα, στην ρίζα της η Οικονομία ως πρώτο λογικά αναγκαίο όρο ύπαρξης της έχει τις ανάγκες των ανθρώπων, όπως αυτές σχηματοποιούνται στα πλαίσια των διάφορων κοινωνικών διαμορφώσεων τους. Στο βάθος όλων των οικονομικών δυνάμεων και δομών, η ανάγκη κάθε είδους και εμβέλειας είναι το βασικό και κινητήριο δυσάρεστο αίσθημα, το οποίο προκαλεί στον άνθρωπο μια διαρκή πίεση για την εξάλειψή του. H διάκριση μεταξύ τριών συναφών εννοιών, εδώ, είναι χρήσιμη:
Ανθρώπινη ανάγκη είναι μία κατάσταση αισθητής έλλειψης κάποιας βασικής ικανοποίησης. Επιθυμίες είναι πόθοι για συγκεκριμένα μέσα ικανοποίησης αυτών των αισθημάτων έλλειψης.Απαιτήσεις είναι οι επιθυμίες για συγκεκριμένα προϊόντα οι οποίες υποστηρίζονται, συγχρόνως, από μία ικανότητα των επιθυμούντων να τα αποκτήσουν.
Άρα, οι ανάγκες μετεξελίσσονται σε επιθυμίες, όταν συγκεκριμενοποιηθούν τα μέσα κάλυψης και εφ’ όσον υπάρχουν οι δυνατότητες να καλυφθούν. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση μονάχα καταλήγουν σε απαιτήσεις, οι οποίες ορίζουν την δομή της ζήτησης.
Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει αν δεν καλύψει, έστω στο ελάχιστο, αυτές τις ανάγκες του. Και μονάχα σε έναν «παραμυθένιο κόσμο» όπου οι άνθρωποι δεν θα είχαν ανάγκες (ακριβέστερα, οι υπεράνθρωποι»…), δεν θα υπήρχε αυτός ο κυτταρικός κινητήρας της Οικονομίας.
Αλλά κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και ποτέ δεν συνέβαινε.
Άρα, πάντοτε έπρεπε να βρει ο Άνθρωπος, μόνος του, τον τρόπο να καλύψει τις ανάγκες του.
Και από εδώ ξεκινούν όλα…”
