Χ. Βλάδος: Η κρίση είναι μια εξελικτικά αναγκαία φάση…
“ Υπάρχουν, μπορούμε να πούμε,
δύο «μεγάλες οικογένειες» αντίληψης και
προσδιορισμού της έννοιας της κρίσης.
A. Η πρώτη αντιλαμβάνεται την κρίση επιφανειακά. Ως μια συγκυριακή ανατροπή της ισορροπίας των πραγμάτων, ως κάτι το έκτακτο και, τελικά, ως κάτι το «αφύσικο» μα και περαστικό. Η κρίση έρχεται και φεύγει και όλα συνεχίζουν την προκαθορισμένη πορεία τους.
Εδώ η κρίση γίνεται αντιληπτή δηλαδή ως κάτι που μοιάζει, για παράδειγμα, με ξαφνική πυρκαγιά:
το δάσος θα καεί, μα θα ξανανθίσει και σε μερικά χρόνια όλα θα έχουν ξεχασθεί…
B. Η δεύτερη συλλαμβάνει και νοηματοδοτεί την κρίση ως κάτι το πολύ βαθύτερο. Ως κάτι που έχει ένα περιεχόμενο δομικό και οργανικό. Ως κάτι το αναγκαίο, το άφευκτο και το «φυσιολογικό». Και, κυρίως, ως κάτι που περνώντας, παίρνει αναγκαστικά μαζί του και το παλαιό καθεστώς πραγμάτων.
Και σε αυτήν την δεύτερη προσέγγιση η κρίση αναφέρεται , πολύ περισσότερο, σε κάτι που μοιάζει με τον αμετάκλητο θάνατο αλλά και την αναπόφευκτη γέννηση:
και, με μεγαλύτερη ακρίβεια, με την γέννηση του νέου και τον θάνατο του παλιού, συγχρόνως…
Και, φυσικά, ακόμα και με βάση την παραπάνω απλή αποτύπωση γίνεται εύκολα κατανοητό πως απέναντι στην κρίση, ανάλογα με τον τρόπο που την αντιλαμβάνεσαι, προσβλέπεις και σε εντελώς διαφορετικού είδους δράσεις διεξόδου και αναζήτησης βοήθειας:
Στον πρώτο τύπου κατανόησης καλείς τον «πυροσβέστη»,
στον δεύτερο οφείλεις να καλέσεις, μάλλον, τον «μαιευτήρα» …
Μα ας εξετάσουμε τις διαφορές αυτών των δυο «σχολών σκέψης» της κρίσης, λίγο περισσότερο…
Ειδικότερα, στην πρώτη κατηγορία της επιφανειακής προσέγγισης, συνήθως ως κρίση χαρακτηρίζεται οποιαδήποτε οξεία εκδήλωση ενός προβλήματος ή ενός συνόλου προβλημάτων, η οποία καταλήγει, έξαφνα, στην βίαιη ανατροπή της «συνηθισμένης» κατάστασης των πραγμάτων. Πρόκειται, πάντα, για έναν κλονισμό στην ισορροπία ενός οποιουδήποτε συστήματος, που προκαλείται από ένα πιεστικό πρόβλημα, λιγότερο ή περισσότερο σύνθετο. Η κρίση εδώ θεωρείται, σχεδόν πάντα, πως έχει έναν χαρακτήρα εξαιρετικό και απροσδόκητο. Μα σε αυτήν την οπτική –και αυτό είναι που έχει πολύ μεγάλη σημασία- η κρίση, τελικά, θεωρείται κάτι το τελικώς απορροφήσιμο από το υφιστάμενο «καθεστώς». Όχι ως κάτι το αναγκαστικά ανατρεπτικό της προηγούμενης «τάξης πραγμάτων»…
Σε αυτό το πλαίσιο, το συχνότερο, ως κρίσεις νοούνται και οι προσωρινές, απρόβλεπτες -μπορεί οδυνηρές, μα δομικά αφομοιώσιμες-, δυσκολίες ή οι απλές έντονες διακυμάνσεις μιας πορείας πραγμάτων -για παράδειγμα, του συμβατικού επιχειρηματικού κύκλου- παρότι δεν είναι εντελώς «ασυνήθιστες» και δεν είναι «μοναδικές».
Σε αυτήν την κατηγορία των «κρίσεων», επίσης πολύ συχνά, εντάσσονται κι όλες οι σημαντικές διαταράξεις στα πλαίσια αντίληψης μιας οποιασδήποτε «ευσταθούς ισορροπίας». Και σε αυτές τις περιπτώσεις κάτι, συνήθως εξωγενές , έρχεται να αποσταθεροποιήσει προσωρινά την ισορροπία: Μα η ισορροπία επανέρχεται ξανά, και όλα συνεχίζουν να λειτουργούν με επαναφορά στην παλιά, λογική ισορροπίας, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα …
Με δυο λόγια, σε αυτήν την κατανόηση η κρίση είναι κάτι που, εύκολα ή λιγότερο εύκολα, τελικά, «συμμαζεύεται» και στην συνέχεια όλα κυλούν ομαλά, στο ίδιο μοτίβο όπως και πριν: Μπόρα ήταν και πέρασε…
Λοιπόν, όσο και αν ακούγεται παράδοξο μέσα στην ραγδαία ανατροπή που όλοι βιώνουμε, αυτός ο εν τέλει «καθησυχαστικός» τρόπος αντίληψης της κρίσης συνεχίζει να κυριαρχεί και στις μέρες μας. Και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα λήψης και υλοποίησης αποφάσεων, στους κρατικούς μηχανισμούς και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, ακόμα και στο χώρο των «ορθόδοξων» οικονομικών και διοικητικών επιστημών της εποχής μας…
Ίσως γιατί ως άνθρωποι έχουμε έμφυτη ψυχολογική κλίση προς την ευκολία, τον καθησυχασμό και την βολή του γνώριμου… Ίσως γιατί η έγκυρη κατανόηση της διαρθρωτικής πλευράς της κρίσης απαιτεί ποικίλες ιδεολογικές υπερβάσεις που η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων που λαμβάνουν σήμερα αποφάσεις, δεν τις θέλει και δεν τις αντέχει….
Και όμως, το πράγμα δείχνει πως πλέον επείγει…
“ Για Μια Νέα Βιομηχανική Πολιτική ”
Στην δεύτερη μονάχα κατεύθυνση κατανόησης της έννοιας της κρίσης, στην δομική, ιστορική και εξελικτική οπτική της κρίσης –η οποία αποδεικνύεται πολύ περισσότερο χρήσιμη εξηγητικά, στις μέρες μας…- μπορεί να αναγνωρισθεί το διαρθρωτικό και βαθύτερα ανατρεπτικό περιεχόμενο της. Και ακριβώς επειδή αυτή η κατεύθυνση κατανόηση της είναι πολύ λιγότερο του συρμού στις μέρες μας είναι χρήσιμο να ανιχνεύσουμε και να προσπαθήσουμε να διαλευκάνουμε ορισμένα λιγότερο ευρέως κατανοητά σημεία. Και πρόκειται για σημεία με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και με μεγάλη ερμηνευτική χρησιμότητα, όπως θα χρησιμοποιήσουμε και στην συνέχεια αυτού του βιβλίου αξιοποιώντας το δυναμικό τους στους όρους του στρατηγικού σχεδιασμού που μελετούμε.
Η έννοια της διαρθρωτικής κρίσης (εσωτερικής ή εξωτερικής στο οργανισμό, στην επιχείρηση που διοικούμε) στην οποία θα προσπαθήσουμε να ανταποκριθούμε σε όρους στρατηγικής, λοιπόν, σε αυτήν την μελέτη μας θα στηριχθεί στις ακόλουθες παραδοχές:
• Η κρίση αφορά, πάντοτε, σύνθετα, «οργανικού τύπου», συστήματα.
Ένα απλό σύστημα, μια απλή «μηχανή», δεν εισέρχεται ποτέ σε κρίση: απλά, παρουσιάζει μια διορθώσιμη βλάβη.
• Η κρίση έχει, πάντοτε, έναν επείγοντα χαρακτήρα.
Πρέπει να αντιμετωπιστεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα, διότι η συνολική οργανική ευστάθεια του συστήματος τίθεται σε άμεσο κίνδυνο.
• Η κρίση σπάνια καταστρέφει άμεσα το προσβεβλημένο σύστημα.
Περιορίζει, όμως, δραστικά -και συχνά με επιδεινούμενο τρόπο- την λειτουργική αποτελεσματικότητα του ως προς την επίτευξη των προηγουμένως προσδιορισμένων στόχων του.
• Η κρίση φέρει, πάντα, ένα βαθιά αναδιαρθρωτικό περιεχόμενο.
Η κατάσταση «μετά την κρίση» δεν μπορεί να εξομοιωθεί με το προηγούμενο καθεστώς πραγμάτων.
• Η κρίση έχει, πάντοτε, έναν χαρακτήρα εξελικτικό.
Δεν περιορίζεται μονάχα σε κάποιες λειτουργίες. Επεκτείνεται, εμφανώς ή αφανώς, μέσω «μεταστάσεων» σε όλες τις πλευρές του συστήματος-οργανισμού.
Και, στο βάθος της:
• Η κρίση είναι, τελικά, μια «φυσιολογική φάση» στην εξέλιξη κάθε οργανισμού/ οργανικού συστήματος.
Μπορεί να το οδηγήσει στον θάνατο ή να δημιουργήσει τις αναγκαίες συνθήκες ανανέωσης του, αποβάλλοντας τα ανεπαρκή, ασθενή ή νεκρά «κύτταρα» του. Δεν είναι μια ευχάριστη φάση, αλλά είναι μια εξελικτικά αναγκαία φάση…
Όπως υπογραμμίσαμε και προηγουμένως, σε κάθε περίπτωση, η κρίση δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως με τα νοηματικά εργαλεία της πρότερης φυσιολογικής κατάστασης.
Η αντιμετώπιση της απαιτεί, πάντοτε,
έναν ριζικά ανανεωμένο τρόπο κατανόησης της πραγματικότητας και έναν εντελώς νέο τρόπο προσαρμογής… ”
“ Για Μια Νέα Βιομηχανική Πολιτική ”
