Έχουμε ανταπεξέλθει σε μεγάλες δοκιμασίες και αλλεπάλληλες υποδουλώσεις, αλλά ποτέ δεν έχουμε αποτολμήσει να σκεφθούμε καν να ξεπεράσουμε τα περασμένα μεγαλεία ή να χτυπήσουμε στη ρίζα τους τα φυλετικά μας ελαττώματα. «Ο κόμπος έχει φθάσει στο χτένι» και «Αν δεν σπάσουν αυγά, ομελέτα δεν γίνεται»
Κρίση, εννοούμε την σύγχρονη κρίση αξιών, και τις διάχυτες εγχώριες και παγκόσμιες επιπτώσεις της.
Θεώρηση της κρίσης, εννοούμε την διεξοδική ανάλυση των αιτίων της κρίσης, μέχρι εκεί που σταματάει τις περαιτέρω έρευνες η πεποίθηση ότι πιά εξηγούνται όλα. Η εμπειρία δείχνει ότι μετά το τι χρειάζεται να κάνουμε προβάλλει ξεκάθαρα – όπως και το τι είναι μάταιο να κάνουμε.
Αυτή η πνευματική εργασία φαίνεται σπατάλη χρόνου. Δεν είναι, όμως. Οδηγεί – αν τα καταφέρουμε ! – σε σιγουριά και αποτελέσματα. Οι κομψές – όπως λέγονται – λύσεις οδηγούν εκ του ασφαλούς στην επιτυχία.
Ελληνοκεντρική θεώρηση της κρίσης, εννοούμε την αναζήτηση των απώτερων αιτίων της κρίσης σε καίρια σφάλματα της αρχαίας Ελληνικής σκέψης και νοοτροπίας. Και «Αν δεν σπάσουν αυγά, ομελέτα δεν γίνεται».
Η έκταση, το βάθος και η επικίνδυνα αδιέξοδη πορεία της σοβούσας παγκόσμιας κρίσης είναι ορατά στους ψύχραιμους παρατηρητές. Οι πολλοί, υπό το βάρος της εικονικής πραγματικότητας των Μ.Μ.Ε. και της αγχώδους καθημερινότητας, δεν υποψιάζονται καν την ύπαρξη δομικής κρίσης.
Διάφορες αναλύσεις υποδεικνύουν ως ενόχους μεγάλα συμφέροντα, κλίκες, πρόσωπα. Και λάθη ή προδοσίες ως αιτίες της κρίσης. Και, ως εκ τούτου, βλέπουν διέξοδο στην ένταση προσπαθειών, σε μικροαλλαγές και μεταρρυθμίσεις – σε «προσαρμογές», αντιπαραθέσεις και δεν συμμαζεύεται.
Εδώ παρουσιάζω αιτιολογημένη ανάλυση που υποδεικνύει τις απαρχές της κρίσης σε χρόνο προγενέστερο των Ομηρικών Επών, ήτοι προ του 1.000 π.Χ. Και υποδεικνύω το κύριο πρόβλημα στην Κλασσική Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Αθήνα. Πρόκειται για επίθεση σε στερεότυπες αντιλήψεις, από τις οποίες ξεκινούν οι σημερινές συζητήσεις. Επιτίθεμαι στα a priori των σκεπτομένων.
Σε σειρά άρθρων έχω υποδείξει κρίσιμα σφάλματα στις σημερινές κρατούσες αντιλήψεις για καίρια θέματα, όπως το κράτος, η φορολογία, το νομισματικό και ο καπιταλισμός. Στο βιβλίο «Με τα μάτια ενός πατέρα» υποδεικνύω αντίστοιχα καίρια σφάλματα σε ζητήματα Παιδείας. Και, στο «Ο παππούς του Τηλέμαχου», αναδεικνύω το διαχρονικό πρόβλημα του ανδρικού προτύπου, μέσα από μία πρωτότυπη ματιά στην Οδύσσεια.
Όλα αυτά αποτελούν θεμελιώδεις αντιλήψεις στον λεγόμενο δυτικό πολιτισμό. Ως γνωστόν, οικοδομήθηκε πάνω στις βάσεις του Ελληνικού Πολιτισμού, όπως παραδόθηκε στους Ρωμαίους κατακτητές πριν κάπου 2.200 χρόνια. Ο υποδεικνυόμενος κακός σχεδιασμός των θεμελίων των σύγχρονων θεσμών αποδεικνύεται ότι οφείλεται στην απουσία από το διεθνές προσκήνιο του λαού-ηγέτη του πλανήτη, σε συνδυασμό με τα καίρια σφάλματα του λαμπρού πολιτισμού που παρέδωσε.
Λαός-ηγέτης είναι αυτός που έχει τη γνώση και το ήθος ώστε, παρ’ ό,τι υπερέχει καταφανώς των άλλων, να φροντίζει – παράλληλα με την δική του πρόοδο και ανέλιξη – το κοινό καλό.
Τα καίρια σφάλματα ήσαν :
- Πρώτον, η ιδεολογία της παρακμής και του ελιτισμού – ο Πλατωνισμός.
- Δεύτερον, το αθηναϊκό υπόδειγμα του ωμού πολιτικού ρεαλισμού.
- Τρίτον, το αθηναϊκό υπόδειγμα των θεσμών που διαστρέφουν τον υγιή ανταγωνισμό.
- Τέταρτον, το τραγικό ελληνικό φυλετικό πρόβλημα του φθόνου.
Ο φθόνος είναι το βασικό θέμα των Ομηρικών Επών, αλλά και του Επιτάφιου Λόγου του Περικλή. Η κλασσική Αθήνα βασίσθηκε στην θεσμοποίηση του φθόνου, με την αποδοχή του αιτήματος της ισότητας προς τα κάτω. Λαίκισμός.
Και ήταν αυτή η νοοτροπία που την οδήγησε στην πρόσκαιρη ακμή, σε τραγικά λάθη, στην ήττα. Στην παραβίαση – τελικά – του μάλλον άγνωστου δόγματος του Ελληνικού Πολιτισμού:
«Οι νόμοι της Ελληνικής σκέψης ταυτίζονται με τους νόμους της πραγματικότητας».
Και αρκεί η επαναφορά και μόνο αυτού του δόγματος, σε συνδυασμό με τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, για να ξημερώσει μία νέα ημέρα για την Ελλάδα και τον Κόσμο.
Αυτή η παραβίαση, αποδεικνύεται πυρήνας του προβλήματος. Και η επίλυση αυτού του προβλήματος είναι δικαίωμα και χρέος του λαού-ηγέτη. Μάλιστα, όχι «αν και», αλλά «επειδή» είμαστε στη σημερινή κατάσταση.
Άρθρο
Δόγμα
Το δόγμα «Οι νόμοι της Ελληνικής σκέψης ταυτίζονται με τους νόμους της πραγματικότητας» είναι μία απλή φράση-διαπίστωση του Νίκου Καλογερόπουλου, οικονομολόγου-συγγραφέα, Δρα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Περιλαμβάνεται στο βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών τρίτομο έργο του «Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ».
Είναι ευχερές να διαπιστωθεί ότι υπό αυτό το πνεύμα διαμορφώθηκε ο Ελληνικός Πολιτισμός. Ως δόγμα μάλλον δεν διατυπώθηκε ποτέ. Εδώ, ως ενδεικτική απόδειξη, θα επισημάνω την πρωταρχική συμβολή του στην παγκοσμίως μοναδική διαμόρφωση και διαχρονική ενότητα της ελληνικής γλώσσας. Θα δούμε παρακάτω τις επί μέρους παραβιάσεις του δόγματος.
Είναι γνωστό ότι η γλώσσα μας είναι η κατ’ εξοχήν γλώσσα της οποίας οι ήχοι των λέξεων αποδίδουν εκφραστικά το νόημα της λέξης. Η λέξη άνθρωπος π.χ. εκφράζει μονολεκτικά την ανθρώπινη τάση προς το ανώτερο και το άπειρο. Η αντίστοιχη αγγλική λέξη man, ή η γαλλική homme, είναι απλώς κάποια γράμματα στη σειρά, που η σημασία τους ως σύνολο είναι απλώς μία σύμβαση. Άλλο αυθαίρετη σύμβαση και άλλο φυσική ταύτιση. Γι’ αυτό και από κάποια στιγμή οι δυτικοί, εκπολιτιζόμενοι, απλώς δανείζονται λέξεις της ελληνικής.
Αυτή η ταύτιση («δύο σε ένα»), σε συνδυασμό με άλλα σημαντικά πλεονεκτήματα, που και αυτά υπακούουν στο ίδιο δόγμα, δίνει την μοναδική αξία στη γλώσσα μας. Και στη γλώσσα οφείλεται κατά πρώτο λόγο η οφθαλμοφανής υπεροχή της φυλής μας.
Αυτή η ταύτιση λέξης και νοήματος, σκέψης και πραγματικότητας δηλαδή, είναι η διαχρονική φροντίδα κάθε πραγματικού Έλληνα. Υπό αυτό το πρίσμα ο καθένας μας συνεχίζει να προφέρει μία λέξη, να την αλλάζει προς το πλέον εύηχο. Ή την αντικαθιστά.
Φαίνεται ότι αυτό δεν το κατάλαβαν καλά οι επιστήμονες γλωσσολόγοι. Γι’ αυτό και παραμένει – ίσως ! – ανεξήγητη η διαφύλαξη της ενότητας της ελληνικής γλώσσας για τόσες χιλιετίες, ενώ συνυπήρχαν πολυάριθμες διάλεκτοι. Όλες οι διάλεκτοι ακολουθούσαν το ίδιο δόγμα. Τόσο απλό. Και τόσο μοναδικό.
Παρεμπιμπόντως, επισημαίνω ότι συνιστά ακούσια εθνική μειοδοσία η – σωστή κατά τα άλλα – σύγχρονη προσπάθεια διάσωσης της γλώσσας μας. Το μέγα ακούσιο λάθος είναι ότι αυτό γίνεται δίκην διαφύλαξης μουσειακού είδους ή ως υποχρέωση στους προγόνους μας. Τα παιδιά μας χρειάζεται να ξέρουν καλά ότι πρόκειται για το πανίσχυρο εθνικό συγκριτικό μας πλεονέκτημα, σε έναν – καλώς ή κακώς – ανταγωνιστικό κόσμο.
Δεν διασώζουμε αδύναμο «είδος προς εξαφάνιση». Είναι το εθνικό μας μιμίδιο.
Φθόνος
«Μήνιν» είναι η πρώτη κιόλας λέξη του πρώτου ελληνικού κειμένου, της Ιλιάδας. Ο Όμηρος εφαρμόζει υποδειγματικά το ελληνικό δόγμα. Δίνει πλούτο παραστάσεων, χωρίς υποδείξεις συμπερασμάτων, χωρίς επικεφαλίδες. Οι σκέψεις του αναγνώστη συνδέονται άμεσα με την γλαφυρή περιγραφή της πραγματικότητας.
Αναδεικνύεται μοναδικά το φυλετικό μας πρόβλημα, ο ανεξέλεγκτος ανταγωνισμός. Ο Αχιλλέας εμφανίζεται να εγκαταλείπει τον πόλεμο «γιατί του πήραν το κορίτσι» – κατά την έκφραση του Νίκου Καλογερόπουλου. Και, ως κοσμογυρισμένος 90χρονος, διαβεβαιώνει : «Αυτό μόνο ένας Έλληνας μπορεί να το κάνει». Μάλιστα, μετά την υπόδειξή του, πρόσεξα ότι ο Αχιλλέας είχε ζητήσει από την μητέρα του Θέτιδα να ικετεύσει τον Δία να πάρει το μέρος των Τρώων …
Η ίδια η αιτία του πολέμου ήταν ανεξέλεγκτος ανταγωνισμός. Η Ελένη είχε εκφράσει σαφώς την προτίμησή της στον απαγωγέα της Πάρη. Και η εκστρατεία δεν ανεστάλη ακόμη και όταν προέκυψε «θεϊκή» απαίτηση για θυσία της κόρης του αρχηγού Αγαμέμνονα. Ο συμβολισμός είναι προφανής.
Μπροστά σε αυτά τα βαθιά μηνύματα, πολλοί – ακόμη και φιλόλογοι – ασχολούνται με το σιτάρι του Εύξεινου Πόντου και το ομηρικό ζήτημα. Ο Ομηρικός Μύθος είναι μοναδικό αριστούργημα της παγκόσμιας Λογοτεχνίας και οικουμενικής αξίας αντιπολεμικό μήνυμα. Δεν έχει καμία απολύτως ανάγκη ιστορικής επιβεβαιώσεως. Ανάγκη είναι να αναγνωρίσουμε τα μηνύματα.
Άμιλλα
Φαίνεται ότι οι αρχαίοι έβλεπαν τον φθόνο σαν απλώς ένα ακόμη στοιχείο της πραγματικότητας. Δεν διανοήθηκαν να το ξεπεράσουν. Εντυπωσιάζει το στοιχείο, μαζί με τον απολύτως φυσικό τρόπο που έβλεπαν τον θάνατο στον πόλεμο.
Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι ο ανεξέλεγκτος ανταγωνισμός είναι στοιχείο αυξημένης ατομικότητας. Και η ατομικότητα είναι φαινόμενο εξέλιξης, όχι καθυστέρησης. Είναι η μοναδικότητα της Ελένης που εξηγεί την μυθική ακραία αντιπαράθεση. Ο Όμηρος θέτει απλώς στην κρίση μας το θέμα.
Σε αυτά τα πλαίσια, οι αρχαίοι θέλησαν μόνο να δώσουν ένα θετικό αντίδοτο, την άμιλλα. Οι αθλητικοί αγώνες, ιδίως οι Ολυμπιακοί, ήταν μία προσπάθεια εκτόνωσης του ανταγωνιστικού μένους. Σταματούσαν μάλιστα οι πόλεμοι για τις αντιπαραθέσεις στον αθλητικό στίβο.
Η άμιλλα ήταν βασικό πολιτισμικό στοιχείο της Σπάρτης. Ως θεσμός, ενέπνευσε ανδρεία και ήθος, μαζί και τον βαθύ σεβασμό στους γεροντότερους. Αλλά ούτε στη Σπάρτη εξαλείφθηκε ο φθόνος. Στις … ειρηνικές μονομαχίες στο παγκράτιο, ο ένας τελείωνε τον αγώνα νεκρός.
Χαρακτηριστικό της σημερινής υποβάθμισης και παρανόησης του μηνύματος της άμιλλας, είναι ότι πολλοί μιλούν για «ευγενική άμιλλα». Αλλά υπάρχει «αγενής άμιλλα» ; Η άμιλλα – σκέτη ! – είναι από μόνη της κάτι παραπάνω από ευγενική.
Θεσμοποίηση
Η προκλασσική Αθήνα επιχείρησε να δώσει μία αλλιώτικη λύση στο πρόβλημα του φθόνου. Επινόησε θεσμούς που έβαζαν όρια στην ατομική υπεροχή. Ο πλούτος δημευόταν από ένα ορισμένο ύψος και πάνω. Όσοι αποκτούσαν ιδιαίτερη ατομική ισχύ κινδύνευαν με εξοστρακισμό. 10χρονη εξορία, χωρίς απολογία, χωρίς καν γνώση κάποιου κατηγορητηρίου.
Αυτό το θεσμικό πλαίσιο, και κυρίως η δημοκρατία, έδωσαν ένα παγκοσμίως μοναδικό περιβάλλον δημιουργίας. Αναμφίβολα η Αθήνα έδωσε λαμπρά δείγματα πολιτισμού. Αλλά, ίσως έχει υποβαθμισθεί – παρότι εξυμνείται – ο ρόλος της προσωπικότητας του Περικλή. Πιθανότατα, χωρίς τον Περικλή, τα προβλήματα θα είχαν εμφανισθεί πολύ νωρίτερα.
Είναι φυσικός νόμος οι επιδόσεις ενός συνόλου να επηρεάζεται καθοριστικά από την αντίστοιχη επίδοση του καλύτερου μέλους του. Ο καλύτερος λειτουργεί ως πρότυπο και κίνητρο. Τα παραδείγματα από το χώρο του αθλητισμού και της τέχνης είναι ευχερώς αναγνωρίσιμα. Μόνο μία προβληματική κοινωνία βλέπει με φθόνο τον καλύτερο, τον άριστο – ,αζί και τον πάμπλουτο.
Κάπως έτσι, αυτό που κατάφερε ο Περικλής συνιστά κατόρθωμα. Αφ’ ενός δεν εξορίσθηκε ποτέ και αφ’ ετέρου αποτέλεσε το υπόδειγμα δημοκρατικής συμπεριφοράς και ηγεσίας. Αυτό το υπόδειγμα, όσο γινόταν, συντήρησε το πολίτευμα. Και ανέστειλε την φυσική φθορά των αφύσικων θεσμών.
Η ιδρυτική σκέψη των θεσμών ήταν αντίθετη στο ελληνικό δόγμα. Η πτώση ήταν μοιραία.
Επιτάφιος
Υπό αυτό το πρίσμα, είναι εξόχως εύγλωττος ο Επιτάφιος Λόγος του Περικλή, πάνω από τους τάφους των νεκρών του πρώτου χρόνου του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Δικαίως εξυμνεί την ιδιαίτερη πατρίδα του, λέγοντας μεταξύ άλλων ότι «όλη η πόλη είναι σχολείο της Ελλάδας». Βρίσκει συνετά λόγια να εξυμνήσει την ανδρεία των πολεμιστών, όπως και άλλες αρετές των συμπολιτών του και της Αθηναϊκής κοινωνίας.
Αναγκάζεται, όμως, να μιλήσει εμφατικά για τον φθόνο. Προφέρει τρεις φορές την λέξη, ενώ τον «φωτογραφίζει» συνεχώς. Αναγκάζεται ακόμη και να προστατεύσει τους νεκρούς από τον φθόνο των παρισταμένων. Μην τυχόν και ζηλέψουν οι ζωντανοί τα επιτάφια εγκώμια …
Ισχυρίζεται ότι ο κάθε πολίτης παίρνει θέση στο δημόσιο βίο «ανάλογα με την επίδοση σε κάποιο τομέα, (…), και όχι από την πολιτική του παράταξη όσο από την αρετή του». Αποφεύγει, όμως, να δικαιολογήσει – ή να εξυμνήσει ! – την δι’ εξοστρακισμού εξορία ενάρετων πολιτών.
Ισχυρίζεται ότι η Αθήνα «ούτε στους συμμάχους της δίνει αφορμή για παράπονα, γιατί τάχα εξουσιάζονται από ανάξιους». Δεν βρήκε λόγια, όμως, να δικαιολογήσει γιατί οι «μη ανάξιοι» Αθηναίοι είναι σωστό να έχουν άλλους Έλληνες ως φόρου υποτελείς συμμάχους. Και αναρωτιέται κανείς τι θα έβρισκε να πει για να δικαιολογήσει την μετέπειτα συμπεριφορά των συμπολιτών του απέναντι στους Μηλίους.
Κάπου 15 χρόνια μετά τον θάνατό του, οι Αθηναίοι διαπραγματευτές, απέναντι στους αδύναμους Μηλίους, πρόφεραν την παγκοσμίως αξεπέραστη διατύπωση ωμού πολιτικού ρεαλισμού : «Η έχθρα σας μας βλάπτει πολύ λιγότερο από τη φιλία σας». Η φρικτή σφαγή των Μηλίων. ακολούθησε το «όχι» τους.
Προφήτευσε, ίσως, το τέλος : «Θλίβεται ο άνθρωπος όχι επειδή του λείπουν αγαθά που δεν τα δοκίμασε, αλλά για όσα, ενώ είχε συνηθίσει να τα απολαμβάνει, τα έχασε». Τουλάχιστον έμμεσα και αθέλητα, προετοίμασε το ακροατήριο για την μοιραία ήττα.
Διεκήρυξε «φιλοκαλούμεν μετ’ ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ μαλακίας», αλλά και σε αυτό διαψεύσθηκε – ή δικαιώθηκε … – αργότερα. Η φιλοσοφία της παρακμής, ιδιαίτερα ο Πλατωνισμός, έμελλε να καθιερώσει την αμπελοφιλοσοφία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι παραποιήθηκε αγρίως μία σημαντική θέση του. Το σχετικό απόσπασμα είναι σήμερα γνωστό ως «αμαθεία μεν θράσος, λογισμός δε όκνον φέρει». Και εγκλωβίζει πολλούς σε ένα αδιέξοδο δίλημμα.
Ο πλήρης συλλογισμός του ήταν : «Υπερέχουμε από τους άλλους και ως προς αυτό, ότι δηλαδή εμείς οι ίδιοι τολμούμε να υπολογίσουμε για όσα πρόκειται να επιχειρήσουμε. Σχετικά μ΄ αυτό στους άλλους η αμάθεια φέρνει θράσος, ενώ η σκέψη τους κάνει να διστάζουν.»
Η ιδεολογία της απαισιοδοξίας, και πάλι αντίθετα στο ελληνικό δόγμα, είχε ζωτική ανάγκη να λογοκρίνει το ακριβές νόημα …
Συμπέρασμα
Η παρακμή της Αθήνας οφείλεται στην από μέρους της θεσμική κατοχύρωση του φθόνου, επιβάλλοντας την αφύσικη ισοπέδωση. Αφύσικοι και βαθιά άδικοι θεσμοί «έλυναν» σοβαρά προβλήματα με τραγικά ανόητο τρόπο. Τα οικουμενικής σημασίας επιτεύγματα της Αθήνας συνυπήρξαν με τεράστια λάθη.
Μοιραία, η ηττημένη Αθήνα δεν είχε άλλη διέξοδο εκτός από την φυγή από την πραγματικότητα. Εκεί ακριβώς ξέφυγε τελείως από το ελληνικό δόγμα. Ακόμη και υποσυνείδητα, ακολούθησε την «γραμμή» του κάθε απογοητευμένου : «Γίνε πρόβλημα».
Τα φώτα του πολιτισμού που παρέδωσε η Αθήνα είναι πασίγνωστα και αναμφισβήτητα. Μαζί με αυτά, όμως, παρέδωσε στην μάλλον ανύποπτη ανθρωπότητα τόσο τα λάθη της ακμής της, όσο και τα υποπροϊόντα της παρακμής της.
Θα τα δούμε παρακάτω, ένα-ένα και συνοπτικά, μαζί με τις μετέπειτα επιπτώσεις τους αλλά και τις παραγνωρισμένες αντίστοιχες ελληνικές θέσεις, κυρίως του Αριστοτέλη.
Λαίκισμός
Η θεσμική καταξίωση του φθόνου, όπως είδαμε, έθεσε τις βάσεις για την καθήλωση του κάθε ικανού, την επιβολή της ισότητας προς τα κάτω. Κάπως έτσι, επινοήθηκε ειδική τεχνική για την αντιμετώπιση ρητόρων που έκαναν το … λάθος να έχουν δίκιο. Είναι η τέχνη να νικάς σε μία πολιτική αντιπαράθεση «έχεις-δεν-έχεις-δίκιο». Η διεστραμμένη [όχι ;] ανάγκη επικράτησης δικαιολογεί τα πάντα. Από προσωπικές επιθέσεις μέχρι ψευδείς επικλήσεις αυθεντιών.
Η εριστική διαλεκτική πήρε τη θέση του διαλόγου – δημοκρατικού κατά τα άλλα. Με αυτό το όπλο, η δημαγωγία πήρε διαστάσεις. Και οδήγησε την Εκκλησία του Δήμου στην μοιραία απόφαση για την εκστρατεία στην Σικελία.
Πρόκειται προφανώς για την αρχική ιδέα που εξελίχθηκε πιά σε ολόκληρη επιστήμη. Η αντικειμενική ενημέρωση είναι πλέον τελείως ντεμοντέ, αν όχι γραφική. Η πολιτική αντιπαράθεση ιδεών είναι θέμα επικοινωνιακού παιχνιδιού. Ο διάλογος είναι πρόσχημα. Η προπαγάνδα δεν έχει καμία αναστολή.
Τώρα συμβαίνει κάτι πολύ παραπάνω από αυτό που ανέφερε ο Περικλής : «Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς με επιτυχία, εκεί που με κόπο εξασφαλίζεται η εντύπωση ότι λέει την αλήθεια».
Ιμπεριαλισμός
Η Αθήνα δίδαξε τον ιμπεριαλισμό στον ελληνικό χώρο. Άλλες πόλεις οικοδομούσαν αποικίες και τους έδιναν όση αυτονομία μπορούσαν αυτές να έχουν. Η Αθήνα, αντί ηγεσίας, δίδαξε την πρακτική του κράτους-κηφήνα.
Το 1968, σε ένα εμπνευσμένο λόγο του, ο τότε γερουσιαστής Ρόμπερτ Κέννεντυ επισήμαινε : «Όπως η αρχαία Αθήνα, θα στερηθούμε κάθε συμπάθεια και υποστήριξη, και τελικά την ίδια την ασφάλειά μας, καθώς κυνηγάμε με χονδροειδή τρόπο τους δικούς μας στόχους και τους δικούς μας σκοπούς». Σκέψη σοφή, και σαφώς «στα χνάρια» του ελληνικού δόγματος.
Παρόλα αυτά, το δίδαγμα κάθε άλλο παρά έχει ληφθεί – ιδίως πέραν του Ατλαντικού.
Δημοκρατία
Περιλαμβάνεται στα πράγματα που σήμερα θεωρούνται a priori σωστά. Η συζήτηση αρχίζει δηλαδή από το ότι η δημοκρατία – και μάλιστα η κοινοβουλευτική – είναι το σωστότερο δυνατό πολίτευμα. Και μάλιστα, η «μη δημοκρατία» είναι εξ ορισμού φασισμός.
Ιδιαίτερα, οι διάφοροι θαυμαστές της Αθηναϊκής άμεσης δημοκρατίας δυσκολεύονται να συζητήσουν όχι για το αν ήταν άμεση, αλλά αν ήταν δημοκρατία.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ο σύγχρονος κόσμος αγνοεί φωτεινά ιστορικά τποδείγματα όπως οι έφοροι της Σπάρτης, η Ρωμαϊκή Σύγκλητος και το μικτό πολίτευμα της Καρχηδόνας. Αγνοείται και η υπόδειξη του μεγάλου μας Σταγειρίτη για μεγιστοποίηση της ποικιλίας του πολιτεύματος, με στοιχεία από όλες τις γνωστές μορφές πολιτευμάτων.
Ακόμη και «εύκολες» κοινωνίες σαν την Ελβετική, ή «δύσκολες» σαν την Αμερικανική, δεν ξέφυγαν από την βασική Αθηναϊκή παγίδα : την αγωνιώδη φροντίδα προσωπικής αποδυνάμωσης και προληπτικού ελέγχου της εκτελεστικής εξουσίας. Παραμένει απτόητος ο έλεγχος της απαραίτητης δημιουργικότητας του ηγέτη, από ομάδες υποστηρικτών – συνήθως κόμματα. Δεν νοείται συνδυασμός άνεσης πρωτοβουλιών και άμεσου κατασταλτικού ελέγχου.
Προτιμώνται ανεξαιρέτως οι τακτές θητείες, αντί του συνδυασμού άμεσης ακομμάτιστης εκλογής και ανακλητότητας. Αυτό, όμως, υποδεικνύει το ελληνικό δόγμα. Είναι νόμος της πραγματικότητας ότι μία τέτοια εκτελεστική εξουσία και δημιουργεί και δεν αυθαιρετεί.
Και αυτό κάνουν – όπως οι επιχειρήσεις π.χ. – και τα ίδια τα κόμματα, αλλά μόνο για τον εαυτό τους.
Ελιτισμός
Ευλόγως, ο χυδαίος λαϊκισμός οδήγησε στην ανάγκη αντιπάλου δέους.
Ο Πλάτωνας, με την περίφημη «Πολιτεία» του, ανέλαβε την υψηλή προστασία του λαϊκού φρονήματος. Αδίστακτα «παράγγειλε» απαγόρευση των Ομηρικών Επών και του Ησιόδου, καθώς και των τραγικών και των κωμικών. Η ιδέα της λογοκρισίας έχει πατέρα, όπως και το σύστημα οργάνωσης της Παπικής Εκκλησίας, μαζί με τις αντιλήψεις που ενέπνευσαν τον Μεσαίωνα. Λέει κάτι;
Ακόμη, ο πλατωνικός ισχυρισμός «Η εμπειρία είναι ενδεέστερη και φαυλότερη των ιδεών», ενέπνευσε ιδεολογικά την μετέπειτα ελιτίστικη περιφρόνηση στους δημιουργικούς ανθρώπους. Κάθε κηφήνας αδυνατεί να συλλάβει την εμπειρία της ολοκληρωμένης εφαρμογής μίας ιδέας.
Ο ελιτισμός είχε αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση του πνευματικού κόσμου από τα κύρια πολιτικά δρώμενα. Οι φωτεινές εξαιρέσεις, όπου πνευματικοί άνθρωποι μίλησαν πολιτικά, ανεδείκνυε το πρόβλημα παρά το αναιρούσε. Οι παρεμβάσεις ήταν μάλλον πινελιές. Ο δυτικός πνευματικός κόσμος δεν έδωσε ποτέ σύγχρονη πολιτική κοσμοθεωρία.
Η σκέψη, παρά τις προσπάθειες των «ρεαλιστών», παραμένει σε απόσταση από την πραγματικότητα και τους νόμους της. Οι φιλοσοφικές απόψεις αφορούν τους αναγνώστες, όχι την κοινωνία.
Αντι-Παιδεία
Ο Σωκράτης λανσάρησε την μαιευτική μέθοδο. Η θεωρητική θεμελίωση της μεθόδου βασιζόταν στο ότι απλώς έτσι ξεγεννούσε η μαία μητέρα του.
Η ουσία της είναι ότι ο δάσκαλος οδηγεί επιδέξια τον μαθητή σε προκαθορισμένο συμπέρασμα. Αυτή η διεστραμμένη καθοδήγηση έρχεται σε απόλυτη αντίφαση τόσο με τις ελληνικές παραδόσεις όσο και με την διδακτική μέθοδο του Ευαγγελίου.
Η διήγηση συμβολικών μύθων δίνει στον μαθητή την ευκαιρία να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα και να τα βελτιώνει με την πάροδο του χρόνου, καθώς κατανοεί προοδευτικά τον μύθο. Έτσι μπορεί όλο και καλύτερα να αποφασίζει μετά λόγου γνώσεως επί του εκάστοτε πρακτέου.
Ιδιαίτερα τα Ομηρικά Έπη, είναι ο άμεσος τρόπος σκέψης, η ευφυής παράθεση της αλήθειας των παραστάσεων, ο ευθύς διάλογος, η ανδρεία. Ασύλληπτα νοήματα για εγκεφάλους – με την κυριολεξία του όρου – στους οποίους ο Πλατωνισμός, στα βήματα του Σωκράτη, έχει στερήσει την δεξιότητα της ενόρασης, την διαισθητική σύλληψη του όλου νοήματος, την δυνατότητα εξαγωγής ιδίων συμπερασμάτων, τον αυτοέλεγχο.
Σήμερα, αντίθετα σε βασικά πορίσματα της επιστήμης της Παιδαγωγικής Ψυχολογίας, έχει επικρατήσει η «μηχανιστική μάθηση». Παραλλαγή της είναι η μαιευτική μέθοδος. Θεωρητικά, μία μέθοδος διδασκαλίας κρίνεται από τα αποτελέσματα στην αλλαγή συμπεριφοράς του μαθητή. Υπάρχει αντίστοιχος έλεγχος της διαχρονικής συμπεριφοράς των μαθητών της μαιευτικής μεθόδου ;
Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα είναι εμφανώς Προκρούστειας λογικής. Παραμένει, όμως, στο απυρόβλητο. Μαζί με τον Σωκράτη. Στην εποχή που οι πάντες κρίνονται από ψεγάδια και πταίσματα, ουδείς έχει αξιολογήσει τον απολογισμό του δάσκαλου Σωκράτη. Πατέρας τριών γιών που δεν τους ξέρει «ούτε ο θυρωρός της πολυκατοικίας τους».
Ο νόμος του αποτελέσματος, η «συντελεστική μάθηση», είναι βασική έκφραση του ελληνικού δόγματος. Και στο σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα της Δύσης παραβιάζεται με τον πιο ωμό και αδίστακτο τρόπο.
Αντι-Φιλοσοφία
Η καλώς εννοούμενη φιλοσοφία είναι υπεροικοδόμημα επιστημών και αισθήσεων. Ο φιλοσοφών συνοψίζει τα δεδομένα τους, ώστε να διαμορφώνει ολοκληρωμένη εικόνα και άποψη της ζωής.
Ο Πλατωνισμός, αντίθετα, αναλαμβάνει να «κάνει τα εύκολα δύσκολα». Καθιερώνει την πολυλογία, αντί του Λακωνίζειν. Καθιστά πρακτικά αδύνατη την συνοπτική σκέψη. Δεν διατυπώνει επιγράμματα, συνοπτικές θέσεις. Αρέσκεται σε ουτοπικές σκέψεις και άπιαστα ιδανικά. Φυγή από την πραγματικότητα.
Στο παρόν κείμενο, κατ’ ουσίαν εφαρμόζω την «ανιούσα και κατιούσα διαλεκτική» του Πλάτωνα. Μόνο που είναι προσαρμοσμένη ώστε να οδηγεί σε πρακτικά αξιοποιήσιμα συμπεράσματα. Ο Πλάτωνας υποδεικνύει να αναζητούμε όλο και βαθύτερα αίτια, μέχρι του «ανυποθέτου». Έτσι, όμως, φθάνει να ασχολείται με άλυτα μεταφυσικά προβλήματα, καθιστώντας την Φιλοσοφία συνώνυμο της αμπελοφιλοσοφίας και της στειρότητας. Δεν «επιτρέπει» την εξαγωγή χρήσιμων τελικών συμπερασμάτων.
Ο Πλατωνικός ελιτισμός δεν ασχολείται με «ενδεή» θέματα όπως η ομαδικότητα, η ενσυναίσθηση και η συγκαταβατικότητα. Ο πλατωνικός στοχασμός οφείλει να είναι μοναχικός, αποφεύγοντας επιμελώς οποιαδήποτε σύνθεση απόψεων και αντιλήψεων.
Ταυτόχρονα, το Σωκρατικό «Εν οίδα, ότι ουδέν οίδα» υποβάλλει πρώτα το δέος. Ποιος να τολμήσει να πει ότι κάτι γνωρίζει, όταν ένας Σωκράτης δεν ξέρει τίποτα; Μοιραία, ο πνευματικός κόσμος υφίσταται ένα δυσβάστακτο σύμπλεγμα κατωτερότητας.
Η όποια δυτική φιλοσοφία περιορίσθηκε σε σχόλια στον Πλάτωνα, καθώς και μικροαμφισβητήσεις. Ουδέποτε η δυτική φιλοσοφική σκέψη απετόλμησε ουσιαστικά να ξεφύγει από την συστηματική πλατωνική στειρότητα. Ουδέποτε διαπίστωσε ότι έχει να ασχοληθεί με νέα ερωτήματα, με μία νέα πραγματικότητα.
Αντίθετα, υιοθέτησε με ιδιαίτερη επιμέλεια την σύσταση του Πλάτωνα για «ψεύδη εν δέοντι λεγόμενα». Η δυτική υποκρισία διέπρεψε. Μάλιστα, δεν ασχολήθηκαν και πολύ με το θέμα της ιστορικής επιβεβαίωσης της δίκης του Σωκράτη. Η ηρωική αυτοχειρία του ήταν ένα βολικό λήμμα.
Με τον Πλάτωνα, η διάσταση νόμων σκέψης και πραγματικότητας ήταν ξεκάθαρη. Στην πράξη – άλλο τι ισχυρίζεται.
Αποσάθρωση
Ο Πλάτωνας ασχολήθηκε ειδικά με τις «κατηγορίες της νοήσεως», ενώ «κατεδίκασε» και την πολυπραγμοσύνη. Ο ίδιος, αντίθετα με τα ελληνικά πρότυπα, υπήρξε «επαγγελματίας» φιλόσοφος. Δεν είχε πολύπλευρη δραστηριότητα και εμπειρία, ούτε αναφέρονται απόγονοί του.
Θα πρέπει να θεωρήσουμε τον Πλάτωνα πατέρα του καταμερισμού της σκέψης. Μαζί με την διάχυτη ηττοπάθεια και στειρότητα, μετά τον Πλάτωνα διαμορφώνεται ένα τοπίο απώλειας του πλήρους ελέγχου. Ουσιαστικά, από τότε ο άνθρωπος αποδέχεται ότι είναι αδύνατη, όχι μόνο «η ενόραση του παντός ταυτοχρόνως», αλλά και η αποτελεσματική ενόραση οποιουδήποτε εγκόσμιου «όλου».
Σύντομα παρέλαβε την σκυτάλη ο ρωμαϊκός γραφειοκρατικός καταμερισμός, Στα παντοειδή ρωμαϊκά συστήματα, όλο και περισσότεροι ασχολούνταν πιά καθημερινά με κάτι πολύ-πολύ συγκεκριμένο. Η σταθερή απασχόληση, με κάτι όλο και πιο ειδικό, περιόριζε τις δεξιότητες. Άλλωστε, το ίδιο επέβαλε και ο καταμερισμός εργασίας στην επαγγελματική ζωή – όλο και περισσότερο.
Οι ειδικότητες σήμερα έχουν φθάσει σε αποθέωση. Αναμφισβήτητα κάποιες εργασίες απαιτούν εξαιρετική εξειδίκευση. Ταυτόχρονα, όμως, ο σημερινός άνθρωπος – ιδιαίτερα ο υψηλής μορφώσεως – αδυνατεί να δώσει συνοχή στην αντίληψή του για τον κόσμο. Θεωρεί ότι μπορεί να ασχολείται με την ειδικότητά του και, από εκεί και πέρα, είτε να αδιαφορεί είτε να προχειρολογεί.
Υπάρχει διάχυτη άρνηση διεπιστημονικής θέασης θεμάτων. Δεν είναι εύκολο π.χ. να συζητήσει κανείς το φλέγον ασφαλιστικό ζήτημα υπό περισσότερες της μίας διαστάσεις. Κάποιος που δεν είναι γιατρός, δεν συζητά την ιατρική διάσταση του θέματος – αν και το ζητούμενο είναι η Υγεία. Επίσης, οι μη κοινωνιολόγοι θεωρούν ότι η συζήτηση «τι είναι σύνταξη;» δεν αφορά τον πολιτικό διάλογο.
Ανεξάρτητα από το αν αυτό το φαινόμενο μπορεί να καταλογισθεί στον Πλάτωνα, το πρόβλημα στην σκέψη είναι εμφανέστατο. Βασικές εγκεφαλικές δεξιότητες, όπως η συνοπτική σκέψη, η αναγνώριση και διαχείριση προτεραιοτήτων, η αντίληψη λογικών αντιφάσεων και η διατύπωση σειράς συλλογισμών, έχουν ατροφήσει. Η τυποποίηση της ζωής, οι ευκολίες κ.α. οδηγούν σε πνευματική οκνηρία. Ο σύγχρονος άνθρωπος αντιπαθεί την ίδια την σκέψη.
Χωρίς φιλοσοφική πυξίδα ζωής, είναι διάχυτο «Το σύνδρομο της εργασιακής εξάντλησης» που καταγράφει και αναλύει η κ. Νίνα Βιλιάρδου. Πρόκειται εμφανώς για πλήρη ακύρωση των νόμων της σκέψης, που «νικάει» πολύ περισσότερους από όσους φανταζόμαστε …
Αναπλαισίωση
Κάποιος που πείθεται από την προηγηθείσα ανάλυση, έστω και με κάποιες επί μέρους διαφωνίες, δεν έχει καμία αμφιβολία ότι το ελληνικό δόγμα έχει επιβλητική διαχρονική ισχύ. Επιβεβαιώνεται πλήρως, τόσο από τις εφαρμογές του, όσο και από τις παραβιάσεις του.
Σε αυτά τα πλαίσια, διαμορφώνεται άλλη εικόνα για την Αρχαία Ελλάδα, και ιδιαίτερα την Αθήνα. Αναδεικνύεται το βάθος της κρίσης, η φύση της, τα απώτερα αίτιά της. Ο σχεδιασμός των σύγχρονων θεσμών, όπως προέκυψε ιστορικά, δεν εμπεριέχει φυσικές σκέψεις. Δεν υπακούει σε νόμους της σκέψης που ταιτίζονται με τους νόμους της πραγματικότητας.
Ο αναγνώστης που ενδιαφέρεται για περισσότερα, ως προς τις κατά τη γνώμη μου λανθασμένες θεμελιώδεις αντιλήψεις, μπορεί να ανατρέξει στα άρθρα μου στο φιλόξενο www.analyst.gr
- Τι θα γινόταν αν αλλάζαμε εκ βάθρων αντίληψη για το κράτος ;
- Τί θα γινόταν αν αλλάζαμε εκ βάθρων αντίληψη για την άμεση φορολογία ;
- Καπιταλισμός ή βαρβαρότητα ;
- Γερμανία : ορθολογισμός ή μεσότητα ;
- Ο κανόνας της περιουσίας και η Έξοδος
Και θα ήταν ευχής έργο, αυτές οι προτάσεις, να συζητούνταν με διαδικασία σαν αυτήν που προτείνω στο άρθρο :
Συνολικά, προτείνω εμφανώς μία νέα θέαση του κόσμου. Πρόκειται για νέα κοσμοθεωρία, αν και πρόκειται για στοχευμένες επεμβάσεις στο σημερινό πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό σύστημα.
Αισθάνομαι ότι αποδεικνύω ότι «Ο επανακαθορισμός του φυσιολογικού», κατά την εύστοχη έκφραση ενός μάλλον άγνωστου σύγχρονου Έλληνα στοχαστή, του Ξενοφώντα Ίσαρη, είναι απόλυτη ανάγκη. Η πολύπλευρη κρίση στη χώρα μας – οικονομική, δημοσιονομική, πολιτική, κοινωνική, ηθική, προσωπική – δεν αστειεύεται.
Κάποιος που πείθεται από την προηγηθείσα ανάλυση, έστω και με κάποιες επί μέρους διαφωνίες, δεν έχει καμία αμφιβολία ότι ο δρόμος είναι ένας : η επικράτηση ξανά του ελληνικού δόγματος. Να ξαναρχίσουμε να σκεπτόμαστε «πάνω» στην πραγματικότητα. «Το πιρούνι πάει στο μεζέ» – όχι το αντίθετο.
Υπό αυτό το πρίσμα, ας δούμε συνοπτικά τι έγινε από τότε που η Ελλάδα παρέδωσε τα φώτα του πολιτισμού, μαζί με τα σφάλματα που είδαμε αναλυτικά.
Επίγονοι
Οι Ρωμαίοι πρόσθεσαν απλώς την οργάνωση και τα συστήματα – μαζί και την γραφειοκρατία. Επέβαλλαν κάτι αδιανόητο και απαράδεκτο για την Αρχαία Ελλάδα : λεπτομερές γραπτό δίκαιο. Ο κόσμος έμπαινε στην εποχή που το νόμιμο είναι δίκαιο.
Η Ευρωπαϊκή Αναγέννηση επανέφερε την Ελληνική ατομικότητα και δημιούργησε περιβάλλον ελευθερίας και ανταγωνισμού, ανάλογο του αρχαιοελληνικού. Αυτό, πάνω στις ελληνικές βάσεις, οδήγησε στις ραγδαίες εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία.
Αυτές οι ραγδαίες εξελίξεις δεν ακολουθήθηκαν από ανάλογη πρόοδο στη σκέψη, στην πολιτική Φιλοσοφία. Η Δύση κατάφερε να πάρει από τον μεγάλο θετικό μας φιλόσοφο Αριστοτέλη αποκλειστικά και μόνο την Λογική. Σε αυτήν βασίσθηκε όλη η επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση.
Η Δυτική Φιλοσοφία, η πνευματική πρωτοπορία, περιορίσθηκε κατ’ ουσίαν σε σχόλια στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, και μάλιστα επιλεκτικά στην πλατωνική. Απέτυχε παταγωδώς στο να ανταποκριθεί στο βασικό φιλοσοφικό ζητούμενο : την ενοποιητική θέαση των επιστημών και της εγκόσμιας ζωής. Μοιραία, οι επιστημονικές ανακαλύψεις έφερναν τον άνθρωπο όλο και πιο μακριά από την αίσθηση του μέτρου, του όλου και του τελικού σκοπού.
Ποτέ δεν κατάλαβαν οι Δυτικοί τι σημαίνει «άνθρωπος».
Κανένας δυτικός λαός, όση γνώση και δύναμη και αν απέκτησε, δεν είχε ανάστημα λαού-ηγέτη. Αυτού που έχει το ήθος ώστε, παρ’ ό,τι υπερέχει καταφανώς των άλλων, να φροντίζει – παράλληλα με την δική του πρόοδο και ανέλιξη – το κοινό καλό.
Υπό αυτές τις συνθήκες, με ραγδαίες αλλαγές χωρίς ηγεσία δηλαδή, διαμορφώθηκαν οι βασικοί σύγχρονοι θεσμοί.. Και διαπιστώνεται ότι έχουν θεμελιώδη λάθη στις κύριες αντιλήψεις που τους διαπνέουν. Είναι σε σαθρές βάσεις όλα τα συστήματα. Το πολιτικό σύστημα, το οικονομικό – ο καπιταλισμός δηλαδή –, το νομισματικό, το φορολογικό, το δίκαιο, το κράτος, η ενημέρωση, η Παιδεία, η Υγεία – τα πάντα.
Και «ο κόμπος έφτασε στο χτένι». Εμφανώς.
Και οι νεοέλληνες τι σχέση έχουμε με όλα αυτά;
Σαφώς έχουμε. Απλώς «τα φαινόμενα απατούν».
Από την θετική πλευρά, εξάρσεις όπως η Επανάσταση του ’21, το ’12-’13, καθώς και το έπος του ’40 με την πανεθνική αντίσταση είναι ξεκάθαρες αποδείξεις της μέχρι πρόσφατα ελληνικότητάς μας. Το ίδιο και οι ατομικές παγκόσμιες διακρίσεις Ελλήνων, σε ποικίλους τομείς και σε εκπληκτική ένταση και συχνότητα.
Από την αρνητική πλευρά, η μεγαλύτερη τρέχουσα απόδειξη της ελληνικότητάς μας είναι τα ελαττώματα της φυλής που φέρουμε επαξίως, και μάλιστα σε ιδιαίτερη έξαρση. Ιδού πώς το αναδεικνύει ο Νίκος Καλογερόπουλος, διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Παν. της Γενεύης :
Κληρονομιά
Ως Έλληνες, λοιπόν, είμαστε ο Λαός που έχει τη γνώση και το ήθος ώστε, παρ’ ό,τι υπερέχει καταφανώς των άλλων, να φροντίζει – παράλληλα με την δική του πρόοδο και ανέλιξη – το κοινό καλό. Αυτή είναι η ελληνική αρχοντιά. Γι’ αυτό ουδέποτε ακούσθηκε «Έλληνες GO HOME !».
Ως λαός-ηγέτης, δεν κάναμε αυτά που κάνουν σήμερα οι Αμερικάνοι, που έκαναν παλιότερα οι Άγγλοι, που έκαναν πολύ παλιότερα οι Ρωμαίοι : ιμπεριαλισμός. Μόνη εξαίρεση, αυτό που πρωτοδίδαξαν οι Αθηναίοι : το κράτος-κηφήνα.
Εν ολίγοις, όλοι αυτοί δεν αντιλήφθηκαν ποτέ αυτό που υποδεικνύει ο Αριστοτέλης : «Η κακή άσκηση της δεσποτείας είναι γι’ αμφότερους ασύμφορη»
Ως λαός-ηγέτης, πρώτα απ’ όλα ανοίγαμε νέους δρόμους στον πολιτισμό. Τα πάντα ξεκίνησαν από κάποιο Έλληνα. Ακόμη και όταν παίρναμε ιδέες από άλλους, χωρίς κανένα σύμπλεγμα ή ενοχές, φτιάχναμε κάτι ποιοτικά ανώτερο. Δεν αντιγράφαμε – παίρναμε ιδέες.
Πήραμε π.χ. από την Ινδία την Φιλοσοφία – το πιο βασικό μας «δάνειο». Αλλά, αντί να φιλοσοφούμε για να υποστούμε την μοίρα μας, φιλοσοφούμε για να εξηγήσουμε και να ανελίσουμε τον κόσμο. Έχει ποιοτική διαφορά.
Με το ίδιο πνεύμα συμπεριφερθήκαμε ως κατακτητές. Η δική μας ανάγκη για ζωτικό χώρο συνδυαζόταν με τη δημιουργία, αλλά και τον σεβασμό στον εκάστοτε τοπικό πολιτισμό. Σε αυτό το πνεύμα έγιναν οι διάφορες ελληνικές αποικίες, σε αυτό το πνεύμα δόξασε αργότερα την Ελλάδα ο Μέγας Αλέξανδρος. Γι’ αυτό τον θυμούνται ακόμη στα βάθη της Ανατολής. Οι πόλεμοι που κάναμε ήταν πάντα οι απολύτως απαραίτητοι. Η μόνη παραφωνία ήταν – από κάποια στιγμή – οι Αθηναίοι.
Συνεπώς, έχουμε κληρονομιά όχι μόνο την ικανότητα να φέρουμε μία μεγάλη παγκόσμια αλλαγή, αλλά έχουμε και «δημόσιες σχέσεις αλήθειας», σε βάθος χιλιετιών. Ασυναγώνιστο image.
Αναγέννηση
«Η σήψις που επέφερε η ένδεια του πολιτικού κόσμου σαν «ολικό κοινωνικό φαινόμενο» δεν είναι μόνο πολιτική. Είναι πνευματική, ηθική και, γενικώτερα, κοινωνική. Με τα «πρότυπα» που έδωσε ο πολιτικός κόσμος έχει φθάσει στο έσχατο σημείο της καταπτώσεως της παρακμής. Και αυτό ακριβώς το «έσχατο σημείο» είναι ο οιωνός που δίνει το σημείο ότι η ελληνική κοινωνία βρίσκεται στα πρόθυρα μίας Αναγεννήσεως.»
Αυτή τη θέση διατύπωσε, στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, ο Νίκος Καλογερόπουλος. Αναφέρεται στο βιβλίο του «Οι Ασθένειες της Δημοκρατίας και η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΙΣ» (σ.13).
Είναι θέση αντίθετη με την γνώμη των διαφόρων προχειρολογούντων ή απογοητευμένων. Η σημερινή εικόνα αποσάθρωσης είναι ένδειξη και όχι αντένδειξη για την Ελληνική Αναγέννηση. Το ελληνικό δόγμα είναι αμείλικτα κατηγορηματικό, για όσους έχουν την Ιστορία ως πηγή διδαγμάτων. Θα έχουμε Αναγέννηση ακριβώς επειδή η Ελλάδα είναι κατεστραμμένη.
Στις 16 Φεβρουαρίου 2011, είχα το προνόμιο να απευθύνω τα ύστατα λόγια στον ιστορικό Δήμαρχο της γενέτειράς μου Νίκο Κουΐνη. Εις επήκοον ολόκληρης της ηγεσίας της πόλης τόνισα μεταξύ άλλων:
«Και αυτοί που πάνε να εκμεταλλευθούν τις αλλόκοτα δύσκολες περιστάσεις της χώρας μας για να κάνουν, με ανάρμοστο τρόπο, καριέρες και περιουσίες, ας λάβουν υπ’ όψιν τους : “Όταν δεν θα υπάρχουν πια λαγοί, θα μαγειρευτούν τα κυνηγόσκυλα που τους έψαχναν”.
Οι υπόλοιποι, αυτοί που είναι έτοιμοι ίσως για τον πιο δύσκολο αγώνα αυτού του λαού, ας εκτιμήσουν μια ακόμα Κινέζικη ρήση : “Το κύμα θα φθάσει όσο χαμηλότερα γίνεται πριν γυρίσει”».
Επίλογος
Παρουσίασα μία στοιχειοθετημένη και αιτιολογημένη άποψη για την ανάλυση της κρίσης. Η ελληνοκεντρική θεώρηση της κρίσης οδηγεί σε πλήρη αναπλαισίωση της σκέψης μας απέναντι στα δύσκολα. Ακόμη και αυτοί που θα διαφωνήσουν, ή θα πεισμώσουν, θα δουν μία άλλη όψη της πραγματικότητας.
Είδαμε, λοιπόν, τον Όμηρο να «χτυπάει το καμπανάκι», εδώ και τρεις χιλιετίες. Είδαμε την Αθήνα να θεσμοποιεί τον φθόνο που υπεδείκνυε το Εθνικό μας Έπος. Είδαμε την Αθηναϊκή τραγωδία και ήττα, με τα μάτια του Περικλή. Είδαμε και το πρόβλημα της φιλοσοφίας της παρακμής, τον πλατωνισμό.
Είδαμε και πώς έφτασε στα σημερινά χάλια ο πλανήτης.
Λίγα από αυτά τα «έχει ακουστά» η σημερινή κοινωνία. Πολύ περισσότερο «πιάνουν» αντιλήψεις επανόδου σε παλαιά πρότυπα και αρχές. Εδώ παρουσιάζω πρωτότυπες ανατρεπτικές – αλλά και δημιουργικές ! – αντιλήψεις. Παραθέτω σαφή επιχειρήματα, ώστε ο προσεκτικός αναγνώστης να μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα.
Ταυτόχρονα, η σύγχρονη Επιστήμη παρέχει γνώση για να ξεπεράσουμε τα φυλετικά μας προβλήματα, τα οποία μας υποδεικνύει παραστατικά ο Όμηρος. Μπορούμε να ξεπεράσουμε τον φθόνο και τον ατομικισμό. Ομοίως, το πρόβλημα στις σχέσεις των δύο φύλων, και ιδιαίτερα στη συμπεριφορά των ανδρών.
Απευθύνομαι σε όσους συνυπογράφουν υπεύθυνα την δήλωση «Δεν θα γίνουμε Γερμανοί. Θα ξαναγίνουμε Έλληνες !». Όσους, στα πρότυπα του Περικλή, «τολμούμε να υπολογίσουμε για όσα πρόκειται να επιχειρήσουμε».
Αν έχω δίκιο, απλή σωτηρία δεν υπάρχει. «Ο κόμπος έχει φθάσει στο χτένι» και «Αν δεν σπάσουν αυγά, ομελέτα δεν γίνεται». Απλά πράγματα.
Έχουμε ανταπεξέλθει σε μεγάλες δοκιμασίες και αλλεπάλληλες υποδουλώσεις, αλλά ποτέ δεν έχουμε αποτολμήσει να σκεφθούμε καν να ξεπεράσουμε τα περασμένα μεγαλεία ή να χτυπήσουμε στη ρίζα τους τα φυλετικά μας ελαττώματα.
Άρα : λύνουμε θεωρητικά το ελληνο-ελληνικό, αναγεννιόμαστε έμπρακτα, και ξαναγινόμαστε αφεντικά στον πλανήτη. Όσοι αντέχουμε να αντικρύσουμε τον «πήχη» στην «στρατόσφαιρα», όσο υπάρχει χρόνος, και όσοι αντέξουμε …
Οδηγός μας πολύτιμος στα δύσκολα, λοιπόν, τα Ομηρικά Έπη. Κάπως έτσι θα βρούμε την «άκρη της κλωστής». Και με αυτή την εδραία γνώση, θα νικήσουμε τη δική μας Τροία, και θα βρούμε το δρόμο για την δική μας Ιθάκη.
